Tüketici kredileri ve kredi kartlarının durumuna bak, durgunluğu anla!

Küresel krizin Türkiye ekonomisine olan etkilerini çeşitli yollarla ölçmek mümkün. Bunlardan biri de, tüketici kredileri ve bireysel kredi kartlarının seyri ve geçmiş yıllara göre olan değişim. Bir başka gösterge tasfiye olunacak krediler ve kartlardaki durum. 

Hiç kimse canlı bir ekonomide tüketicinin kredi kullanmaktan ya da bireysel kredi kartıyla harcama yapmaktan kaçınacağını söyleyemez. Hele hele bu krediler ve kartlardan kaynaklanan borcun ödenmesinde sıkıntı yaşanacağı hiç savunulamaz. Oysa, 2009 yılındaki tablo, kredilerdeki ve bireysel kredi kartı kullanımındaki artışın yavaşladığını, tasfiye olunacak kredi ve kartlardaki artışın hızlandığını, tasfiye olunacak büyüklüğün bakiye içindeki oranının da arttığını gösteriyor.

Artışta yavaşlama

Merkez Bankası verilerine göre, 2008 sonunda 81 milyar lira olan tüketici kredileri geçen yıl sonunda 90.6 milyara çıktı. Tüketici kredilerinde geçen yıl yaşanan artış yüzde 11.8'de kaldı. Tüketici kredileri 2008 yılında yüzde 22.9, 2007 yılında ise yüzde 43.3 artış göstermişti. Yani tüketici kredilerindeki artış hızı her yıl neredeyse bir önceki yılın yarısı düzeyine indi.

2009 sonunda 90.6 milyar lira olan toplam tüketici kredilerinin 42.6 milyarını konut, 4.2 milyarını taşıt, 43.8 milyarını ise diğer krediler oluşturuyor. Geçen yıl konut kredileri yüzde 13.6, diğer krediler yüzde 14.5 arttı. Taşıt kredilerinde ise yüzde 21.3 oranında gerileme görüldü. Doğrusu, otomobilde onca vergi kampanyası düzenlenmiş olmasına rağmen taşıt kredisi kullanımının gerilemiş olması dikkat çekici bir tablo oluşturuyor. Her ne kadar 2009 yılındaki otomobil satışı 2008'e göre artış göstermişse de, bu artışta aralık ayında firmaların uyguladığı yoğun indirimlerle sağlanan yüzde 120'lik artışın etkili olduğu biliniyor. Otomobil satışı artarken kredide gerileme olması, en azından bu satışlarda banka kredisine başvurulmadığını gösteriyor.

Toplam tüketici kredilerinde olduğu gibi konut ve diğer tüketici kredilerindeki artış hızı da son üç yılda sürekli olarak azaldı. Taşıt kredilerindeki gerileme ise her yıl biraz daha arttı.

Kredi kartlarında durum

Tüketici kredilerindeki eğilim bireysel kredi kartlarında da görülüyor. Bireysel kredi kartlarının tutarı, 2009 sonunda 35.8 milyar lira düzeyinde oluştu ve 2008 sonuna göre yalnızca yüzde 7.1 oranında arttı. Kredi kartlarında 2008 yılında yüzde 26.2, 2007 yılında ise yüzde 22.1 oranında artış kaydedilmişti.

Tasfiyede olacaklarda hızlı artış

Tüketici kredilerindeki ve kredi kartlarındaki artış hızı giderek yavaşlarken, tasfiye olunacak kredi ve kredi kartlarındaki artış dikkat çekiyor. Tasfiye olunması gereken ve 2008 sonunda 1.9 milyar lira düzeyinde bulunan tüketici kredileri bir yılda yüzde 105.8 artarak geçen yıl sonunda 3.9 milyara yükseldi.

Tasfiye olunacak konut kredilerinde yüzde 93.1, taşıt kredilerinde yüzde 54.5, diğer kredilerde ise yüzde 126.1 artış oldu.

Tasfiye durumuna gelinen kredi kartlarında da hızlı bir artış var. Tasfiye olunacak bireysel kredi kartları 2007 yılında yalnızca yüzde 4.1 artmıştı. Artış oranı 2008 yılında yüzde 36.2'e çıktı, geçen yıl ise yüzde 75.6'ya fırladı.

Tasfiye olunacak/toplam dengesi

Gerek tüketici kredilerinde, gerekse bireysel kredi kartlarında tasfiye olunacak tutarın toplama oranı her geçen yıl biraz daha yükseliyor. Tasfiye olunacak toplam tüketici kredilerinin kredi bakiyesine oranı 2006 yılında yalnızca yüzde 0.8 düzeyinde bulunuyordu. Oran 2007'de yüzde 1.4'e, 2008'de yüzde 2.3'e çıktı, geçen yıl ise tırmanışa geçerek yüzde 4.3 oldu.

Konut kredilerinde tasfiye olunacakların toplama oranı yüzde 2 düzeyinde. Bu oran, 2006'da yalnızca yüzde 0.2 idi. 2007'de yüzde 0.6'ya çıkan oran, 2008'de de yüzde 1.2 olmuştu.

Taşıt kredilerinde 2006 yılında yüzde 2 olan oran geçen yıl yüzde 11.9'a, diğer kredilerde yine 2006'da yüzde 1.1 olan oran da geçen yıl yüzde 5.7'ye çıktı.

Bireysel kredi kartlarındaki oran daha yavaş bir büyüme gösterdi. 2006 yılında yüzde 7.7 olan bireysel kredi kartlarında tasfiye olunacak tutarın toplama oranı, 2007'de yüzde 6.6'ya indi. Oran 2008'de yüzde 7.1'e çıktı, geçen yılki gerçekleşme ise yüzde 11.6 oldu.

Durgunluğun en tipik göstergesi

Tüketici kredilerindeki artışın yavaşlaması, durgunluğun tipik göstergelerinden sayılıyor. Daha önce de vurguladık, otomobilde bile uzun süreli vergi indirimi uygulanmış olması taşıt kredilerinin gerilemesini önleyemedi. Konut ve diğer kredilerdeki artış ise önceki yıllara göre hız kesmiş durumda. Konut kredisi faizlerinin belirgin bir biçimde düşürülmesi de kredi kullanımında artışın hızlanmasını, en azından 2008 düzeyinde bir artışa yaklaşılmasını sağlayabilmiş değil.

Bir yanda kredi kullanım hızı düşüyor ya da taşıtta olduğu gibi gerileme yaşanıyor, diğer yanda daha önce alınmış kredilere ilişkin ödemelerde ortaya çıkan sorun giderek belirginleşiyor. Aynı şekilde kartı kullanım hızındaki artışta da yavaşlama gözleniyor, kart kullanıcıları ödemede daha çok sorun yaşıyor. Yani doğrudan vatandaşı ilgilendiren tüketici kredilerinde ve bireysel kredi kartlarında önceki yıllarla kıyaslanmayacak ölçüde bir sıkıntı gözleniyor.

Tüketicinin kredi kullanmaktan olabildiğince kaçındığı, eski borçlarını ödemekte zorluk çektiği bir tablo, övgüye değer bir tablo mudur, yoksa bir durgunluk işareti mi söz konusudur?