Tüketicilerin ve reel kesimin ekonomiye bakışlarını ortaya koyan en kapsamlı anketler tüketici güven endeksiyle reel kesim güven endeksi. Tüketici güven endeksini Merkez Bankası ile TÜİK ortaklaşa oluşturuyor; reel kesim güven endeksini ise Merkez Bankası hazırlıyor.
Tüm güven endeksleri gibi, söz konusu endeksler de 0-200 arasında bir değer alıyor ve 100’ün altındaki değerler kötümserliğe, 100’ün üstündeki değerler iyimserliğe işaret ediyor.
Tüketici güven endeksiyle reel kesim güven endeksini birbirleriyle kıyaslamak doğru değil elbette. Çünkü bu endekslerin içerikleri çok farklı. Kıyaslama, ancak her endeksin geçmiş dönemleriyle yapılabilir.
Böyle bir kıyaslamanın çok özet sonucunu yazımızın başlığına çıkardık zaten. Tüketici bir türlü iyimser olamıyor, tüketici güven endeksi hep 100’ün altında seyrediyor. Reel kesim güven endeksi ise genel olarak 100’ün üstünde seyretmekle birlikte zaman zaman bu düzeyin altına inerek kötümser duruma işaret edebiliyor.
Geçen yılbaşından bu yılın ekim ayı sonuna kadar geçen 22 ayda reel kesim güven endeksinin ortalaması 108 oldu. Bu dönemde endeks en düşük 97.9, en yüksek 116 olarak gerçekleşti.
Aynı dönem için tüketici güven endeksinin ortalaması ise 76. Tüketici güven endeksi bu dönemde en düşük 69.3, en yüksek 79.6 değerini aldı.
Koridorun dışına çıkılamıyor
Reel kesim güven endeksiyle tüketici güven endeksinin geçen yılbaşından bu yana aldığı en düşük ve en yüksek değerleri verdik. Grafikte de çok kolaylıkla görülebildiği gibi her iki endekste de adeta bir koridor oluşmuş durumda ve bu koridorun dışına çıkılması pek de kolay olmayacakmış gibi.
Reel kesim güven endeksi 100-120 koridorunda, tüketici güven endeksi ise 70-80 koridorunda salınıyor.
Tasarruf etme ihtimali çok düşük
Tüketici güven endeksi, dört soruya verilen yanıtlarla oluşturulan endekslerin ortalaması alınarak elde ediliyor. Bu dört soru ile gelecek 12 aylık dönem için “hanenin maddi durum beklentisi, genel ekonomik durum beklentisi, işsiz sayısı beklentisi ve tasarruf etme ihtimali” belirleniyor.
Bu dört endeks içinde ekim ayında 100’ün üstüne yalnızca genel ekonomik durum beklentisinde çıkıldı ve bu endeks 101.6 oldu. Maddi durum beklentisine ilişkin endeks 92.2, işsiz sayısı beklentisine ilişkin endeks 84 düzeyinde. İşsiz sayısı beklentisine ilişkin endeksin artmasının işsiz sayısında azalma beklendiğini gösterdiğini, endeksteki azalmanın da tersi anlama geldiğini belirtelim.
Tüketici güven endeksini oluşturan bu üç alt endeksin ortalaması ekim ayında 92.6 düzeyinde. Ama tüketici güven endeksi, tasarruf etme ihtimalinin çok düşük seyrediyor olmasının etkisiyle 75.5’e iniyor.
Tasarruf etme ihtimaline ilişkin endeks her ne kadar ekimde yüzde 20.9 gibi rekor bir artış göstermişse de, ancak be ancak 24.3’e çıktı. Endeks çok düşük olduğu için, 20.1’den 24.3’e çıkılması bir anda yüzde 20.9’luk rekor artış sonucu verdi.
Kaldı ki bu endeks, eylülde de yüzde 21.9 azalmıştı; yani tasarruf etme ihtimaline ilişkin endekste sık sık çok keskin dalgalanmalar söz konusu olabiliyor.