Tüketici güveninde seçim sonrası sert düşüş

Seçim ayı mayısta 91,1’le son 58 ayın en yüksek düzeyine çıkan Tüketici Güven Endeksi, haziranda ise 6 puan düşerek 85,1’e geriledi.

Seçim ayı mayısta ani yükselişle son beş yılın en yüksek düzeyine çıkan tüketici güveni, seçimlerin ardından haziran ayında ise sert bir düşüş kaydetti.

Genel seçimlerin yapıldığı mayıs ayında hanelerin mevcut ekonomik durumlarının önceki aya göre daha kötü olmakla birlikte, gelecek döneme ilişkin hem kendi mali koşulları hem de genel ekonomiye ilişkin umut ve iyimser beklentileri önemli oranda artmış, buna bağlı olarak Tüketici Güven Endeksi 91,1’le yaklaşık son 5 yılın en yüksek düzeyine çıkmıştı. Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası iş birliği ile yürütülen aylık Tüketici Eğilim Anketinden hesaplanan Tüketici Güven Endeksinin haziran ayı sonuçları açıklandı.

Buna göre endeks, önceki aya göre yüzde 6,5’lik bir düşüşle 85,1’e indi. 0-200 aralığında değer alabilen; 100'den büyük olması tüketici güveninde iyimser, 100'den küçük olması kötümser durumu gösteren Tüketici Güven Endeksi’nin neredeyse tüm alt endekslerinde, haziranda önceki aya göre gerileme yaşandı.

Geçen 12 aylık döneme göre mevcut dönemde hanenin maddi durumuna ilişkin endeksin değeri yüzde 2,2 daha düşerek 69,1’e, gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi duruma ilişkin beklentiyi yansıtan alt endeks ise yüzde 8,7 düşerek 85,8’e, geçen 12 aylık döneme göre mevcut ekonomik duruma ilişkin görüşü yansıtan endeks yüzde 0,2 düşerek 61,2’ye geriledi.

Genel ekonomi için kötümserlik arttı

Gelecek 12 aylık dönemde “genel ekonomik durum”a ilişkin beklentileri yansıtan endeksin mayıs ayında 100,5’le “iyimser” alandaki değeri, haziranda yüzde 7,8 düşüşle 92,7’ye gerileyerek “kötümser” pozisyona geçti. Gelecek 12 ayda işsiz sayısı beklentisine ilişkin alt endeksin değeri de yüzde 8,1 düşerek 82,2 oldu. Bu endeksin düşmesi işsiz sayısının artacağı, yükselmesi ise azalacağı yönündeki beklentiyi yansıtıyor.

Harcama eğilimi baskılandı

Geçen 3 aylık döneme göre gelecek 3 aylık dönemde yarı-dayanıklı tüketim mallarına harcama düşüncesini gösteren endeks yüzde 5,1 gerileyerek 103,2’ye indi. Buna göre harcama eğilimi gerilemekle birlikte endeks değeri yine iyimser bölgede kaldı. Bu da tüketim eğiliminin azalmakla birlikte varlığını koruduğunu gösterdi. Mevcut dönemin dayanıklı tüketim malı satın almak için uygunluğu endeksinin mayısta 48,4 olan değeri, haziranda yüzde 2,6 artarak 49,6’ya yükseldi. Ancak bu durumda gelecek dönemin daha “uygunsuz” olacağı algısının artması etkili oldu. Geçen 12 aya göre gelecek 12 ayda dayanıklı tüketim mallarına harcama düşüncesi yüzde 6,1 azalarak 93’e indi.

Tasarruf umudu azaldı

Hanenin içinde bulunduğu durum endeksi önceki aya göre yüzde 1,2 düşerek 79 oldu. Mevcut dönemin tasarruf etmek için uygunluğu yüzde 2,2 düşüşle 70,9 olurken, gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme olasılığına ilişkin beklenti de yüzde 10,6 düşüşle 36,4’e gerileyerek “kötümser”lik artışı anlamında daha diplere indi. Gelecek 3 ayda tüketimin finansmanı amacıyla borç (kredi) kullanımı olasılığı da yüzde 3,7 düşüşle 52,1’e geriledi.

Enflasyonda ivme beklentisi arttı

 Geçen 12 aylık döneme tüketici fiyatlarının değişimine ilişkin düşünceyi gösteren alt endeks yüzde 11 düşüşle 20,4 oldu. Geçen 12 aylık döneme göre gelecek 12 aylık dönemde tüketici fiyatlarının değişimine ilişkin “beklenti” endeksi de yüzde 8,7 düşerek 70,4 oldu. Tüketici fiyatlarının değişimine ilişkin düşünce ve endekslerin değerinin artması tüketici fiyatlarında düşüş, azalması ise artış yaşandığı/yaşanacağı anlamına geliyor. Gelecek 12 ayda, geçen 12 aya göre ücretlerin yükseleceğine ilişkin beklenti ise yüzde 1,4 artışla 129,3 oldu.

Ev, otomobil umudu kırıldı

 Hanelerin özellikle gelecek 12 ayda otomobil alma ihtimaline ilişkin endeks önceki aya göre yüzde 13,6 gerileyerek 16,7’ye, konut tamiratına para harcama ihtimalini yansıtan endeks yüzde 0,7 düşerek 30,6, konut satın alabilme veya inşa ettirme ihtimalini gösteren endeks de yüzde 8,1 düşerek 10,5’le skalanın kötümser bölgesinde iyice diplere indi. Seçim öncesi yapılan mayıs ayı anketinde ev ve otomobil alma beklentilerinde kaydedilen artışların haziran anketinde yerini bu konuda artan karamsarlığa bıraktığı dikkati çekti.

Endeks hep çıtanın altında

Hanelerin maddi koşulları ve genel ekonomiye ilişkin mevcut durum değerlendirmeleri ile gelecek dönem beklentileri, harcama ve tasarruf eğilimlerinin ölçüldüğü Aylık Tüketici Eğilim Anketi ile oluşturulan alt endekslerin bileşkesi olarak Tüketici Güven Endeksi’nin değerinin, son on yılda dalgalı bir seyir izlediği, ancak hep 100’ün altında kaldığı, yani “kötümser durum”u yansıttığı dikkati çekiyor.

Endeksin, bu dönemde en yüksek düzeyi görerek “iyimserlik” çıtasını en fazla yakınsadığı ay ise 96,8’le Kasım 2013. Son genel seçimlerin yapıldığı Mayıs 2023’te ise 91,1’e yükselerek, son 58 ayın en yüksek düzeyine çıkan güvenin, haziran endeksine göre yerini sert düşüşe bıraktığı görülüyor.