Tüketici güven endeksi, ağustos ayında yüzde 15,1 düşerek 68’le son on üç ayın en düşük düzeyine indi. Endeks, seçim ayı mayısta 91,1’e yükselmişti. Seçimi izleyen üç ayda yaşanan düşüş ise yüzde 25,3’e ulaştı. Seçim öncesi yükselen ev, otomobil alma umudu, son üç ayda sert düşüşle dibe indi.
Genel seçimlerin ardından tüketici güveninde başlayan düşüş, ağustos ayında belirgin biçimde ivme kazandı. Tüketicilerin, genel ekonomik gidişat ve kendi mali durumlarına ilişkin beklenti ve değerlendirmeleri ile harcama ve tasarruf eğilimlerini ölçen tüketici eğilim anketine göre hesaplanan Tüketici Güven Endeksi, ağustos ayında yüzde 15,1 oranında (12,1 puan) düşerek 68’le son on üç ayın en düşük düzeyine indi.
Genel seçimlerin yapıldığı mayıs ayında hanelerin, gelecek döneme ilişkin hem kendi mali koşulları hem de genel ekonomiye ilişkin umut ve iyimser beklentileri önemli oranda artmış, buna bağlı olarak Tüketici Güven Endeksi 91,1’le yaklaşık son 5 yılın en yüksek düzeyine çıkmıştı.
0-200 aralığında değer alabilen; 100’den büyük olması tüketici güveninde iyimser, 100’den küçük olması kötümser durumu gösteren Endeks, seçimlerin ardından ise sert biçimde düşmeye başlamış; haziran ayında 85,1’e, temmuzda 80,1’e gerilemişti. Ağustostaki sert düşüşle birlikte endekste son üç aydaki toplam düşüş yüzde 25,3’e ulaştı.
Tüm beklentilerde bozulma
Türkiye İstatistik Kurumu ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası iş birliği ile yürütülen aylık Tüketici Eğilim Anketinden hesaplanan Tüketici Güven Endeksinin ağustos ayı sonuçları açıklandı. Buna göre ağustosta tüm alt endekslerde, düşüş yaşandı.
Geçen 12 aylık döneme göre mevcut dönemde hanenin maddi durumuna ilişkin alt endeksin değeri yüzde 12,9 daha düşerek 56,2’ye indi, endekste son üç aydaki düşüş yüzde 20,4’e ulaştı. Gelecek 12 aylık dönemde hanenin maddi duruma ilişkin beklentiyi yansıtan alt endeks de ağustosta yüzde 19,6, son üç ayda yüzde 32,2 düşerek 63,7’ye geriledi.
Genel ekonomiye dair kötümserlik
Geçen 12 aylık döneme göre mevcut ekonomik duruma ilişkin görüşü yansıtan alt endeks ağustosta yüzde 20,5, son üç ayda yüzde 28,5 düşerek 43,8’e gerilerken, gelecek 12 ayda ekonomik durum beklentisine gösteren alt endeks de ağustosta yüzde 23,2, son üç ayda yüzde 37,2 düşüşle 63,1’e indi. Gelecek 12 ayda işsiz sayısı beklentisine ilişkin alt endeksin değeri de son ay yüzde 9,5, son üç ayda yüzde 23,5 düşerek 68,4 oldu. Bu endeksin düşmesi işsiz sayısının artacağı, yükselmesi ise azalacağı yönündeki beklentiyi yansıtıyor.
Harcamaya fren
Geçen 3 aylık döneme göre gelecek 3 ayda yarı-dayanıklı tüketim mallarına harcama düşüncesini gösteren endeks ağustosta yüzde 7,2, üç ayda yüzde 10,5 gerileyerek 97,4’e indi. Mevcut dönemin dayanıklı tüketim malı satın almak için uygunluğu endeksi 39,8’e inerken, ağustostaki yüzde 12,5’lik düşüşle birlikte üç aydaki gerileme yüzde 17,8’e ulaştı. Geçen 12 aya göre gelecek 12 ayda dayanıklı tüketim mallarına harcama düşüncesi de ağustosta yüzde 5,7, üç ayda yüzde 10,2 azalarak 89’a geriledi.
Tasarruf umudu azaldı
Hanenin içinde bulunduğu durum endeksi önceki aya göre yüzde 5,2, üç ayda yüzde 7,5 düşerek 74 oldu. Mevcut dönemin tasarruf etmek için uygunluğu temmuza göre yüzde 5,2, mayıstan bu yana yüzde 9 düşüşle 66 olurken, gelecek 12 aylık dönemde tasarruf etme olasılığına ilişkin beklenti de son ay yüzde 17,3, üç ayda yüzde 29,5 düşüşle 28,7’ye kadar geriledi. Öte yandan borçlanma eğilimi de ağustosta düşüşe geçti. Gelecek 3 ayda tüketimin finansmanı amacıyla borç (kredi) kullanımı olasılığı da yüzde 1,8 düşüşle 54,7’ye geriledi. Ancak bu endeks mayısa göre hala yüzde 1,1 daha yüksek.
Enflasyon beklentisi yükseldi
Geçen 12 aylık döneme tüketici fiyatlarının değişimine ilişkin düşünceyi gösteren alt endeks yüzde 18,3 düşüşle 15,2, geçen 12 aylık döneme göre gelecek 12 aylık dönemde tüketici fiyatlarının değişimine ilişkin “beklenti” endeksi de yüzde 13,7 düşerek 55 oldu.
Tüketici fiyatlarının değişimine ilişkin düşünceyi ölçen endekslerin değerinin artması tüketici fiyatlarında düşüş, azalması ise artış yaşandığı/yaşanacağı anlamına geliyor. Gelecek 12 ayda, geçen 12 aya göre ücretlerin yükseleceğine ilişkin beklenti ise ağustos ayında yüzde 4,4 düşüşle 117,8 oldu. Bu endekste son üç ayda yüzde 7,6 gerileme yaşandı.
Ev, otomobil almak hayal oldu
Hanelerin gelecek 12 ayda otomobil alma ihtimaline ilişkin endeks önceki aya göre yüzde 16,7, son üç ayda yüzde 32,6 gerileyerek 13’e; konut tamiratına para harcama ihtimalini yansıtan endeks ağustosta yüzde 8,2, son üç ayda yüzde 16,8 düşerek 28’e; konut satın alabilme veya inşa ettirme ihtimalini gösteren endeks de son ay yüzde 25,3, son üç ayda yüzde 37,7 düşerek 7,1’le iyice diplere indi. Seçim öncesi yapılan mayıs ayı anketinde yükselen ev ve otomobil alma umudu, son üç ayda yerini bu konuda hızla artan karamsarlığa bıraktı.
Ekonomiyi nasıl etkiler?
Bir ekonominin sağlıklı işleyebilmesi sadece reel faktörlere değil, aynı zamanda psikolojik ve sosyal faktörlere de bağlı. Bunların başında ise “güven” geliyor. Parasal olarak değerlendirilme imkânı olmasa da güven, sistemin işlerliğini artıran temel bir faktör.
Ekonomik krizden çıkabilmek, enflasyonla mücadelede başarılı olabilmek için, maddi sermayeye ek olarak sosyal sermayeye de ihtiyaç bulunuyor. Ekonomik yapıyı ayakta tutan değerler ve normlar olan sosyal sermaye değerleri arasında ekonomik aktörler arasındaki güven duygusu önemli bir yer tutuyor. Tüketicilerin ülke ekonomisiyle ilgili eğilimleri ve değerlendirmelerini ölçen Tüketici Güven Endeksi, dünyada ekonomideki gelişmeleri yakından izlemek amacıyla kullanılan öncü bir gösterge.
Tüketici güveni, makroekonomik değişkenlerden olduğu gibi savaş, kriz vb. çevresel ve psikolojik faktörlerden etkileniyor. Aynı zamanda tüketici güveni de makroekonomik gidişatı etkileyen faktörler arasında yer alıyor. Tüketici güvenibüyüme ilişkisi dolayısıyla Endeks, ekonomideki büyümeyi tahmin etme konusunda da anlamlı değerler üretiyor.