Tüketicinin ekonomiye nasıl baktığını, beklentilerinin ne yönde oluştuğunu gösteren endeks, yani tüketici güven endeksi aylar süren düşüşle eylülde şimdiye kadarki en düşük düzeylerden birine inmişti. Ama öyle anlaşılıyor ki, tüketici ekim ayında biraz olsun soluk aldığını hissetti, ekonomiye bakışı biraz olsun değişti ve güven endeksi de bu sayede yüzde 7.3 yükseldi.
Türkiye İstatistik Kurumu'nun Merkez Bankası'nın katkısıyla oluşturduğu güven endeksinde bir ayda yüzde 7.3 gibi yüksek oranda bir iyileşme yaşanması önemli bir gelişme, ama bir de gelinen düzey gerçeği var. Tüketici güven endeksi ekim ayındaki bu artışla birlikte 62.8'e çıktı. Unutmamak gerek; tüm güven endeksleri gibi tüketici güven endeksi de sıfır ile 200 aralığında bir değer alıyor ve 100'ün üstündeki değerler iyimserliğe, 100'ün altındaki değerler kötümserliğe işaret ediyor. Yani biz ekim ayında gelebildiğimiz 62.8 ile hala güven sınırı olan 100'ün ancak üçte ikisi düzeyinde bulunuyoruz. Güven sınırına ulaşmamız için, şu anki endeksi yüzde 50'den fazla artırmamız gerekiyor. Bir başka ifadeyle daha kat etmemiz gereken çok yol var.
Tüketici güven endeksi dört ana kalemden oluşuyor. Bunlardan hanenin maddi durum beklentisine ilişkin endeks yüzde 5.5 artışla 86.6'ya, genel ekonomik durum beklentisini gösteren endeks yüzde 12.3 artışla 80.8'e, tasarruf etme ihtimalini gösteren endeks de yüzde 5.3 artışla 19.1'e yükseldi. İşsiz sayısı beklentisiyle ilgili endekste de yüzde 4.4 artış oldu ve bu endeks 64.6'ya çıktı. Ancak, işsiz sayısı endeksindeki artış, işsiz sayısında azalma beklendiğini gösteriyor.
Alt kalemlerin söylediği
Tüketici güven endeksi ve bu endeksi oluşturan dört ana kalem bazında bir olumlu gidiş varsa da, bazı alt kalemlerdeki olumsuz durum dikkat çekiyor.
Mevcut dönemin tasarruf etmek için uygun olup olmadığına ilişkin endekste yüzde 1.7, hanenin içinde bulunduğu mali duruma ilişkin endekste yüzde 1.3 azalma var.
Haneler, geride kalan 12 aylık dönemde tüketici fiyatlarının yükseldiğini ifade ediyorlar. Aslında haneler bu gerçeği her ay bire bir yaşıyorlar zaten, onun da ötesinde yine TÜİK tarafından her ay açıklanan fiyat endeksiyle de fiyatların artmakta olduğu görülüyor, biliniyor.
Genel iyileşmeyle ters yönde gelişen en belirgin alt başlıklar otomobil ve konutla ilgili. Gelecek 12 aylık dönemde otomobil satın alma ihtimaline ilişkin endeks ekim ayında yüzde 8.2 düştü.
Yine gelecek 12 aylık dönemde olmak üzere konut satın alma ya da inşa ettirme ihtimalini gösteren endekste yüzde 7.3, konut tamiratına para ayırma ihtimalini gösteren endekste yüzde 2.6 gerileme oldu.
Yaklaşık 4 bin hane kapsanıyor
Tüketici güven endeksinde bu yıl yaklaşık 4 bin 900 hane kapsanıyor. Her bir hanede, haneyi temsil eden 16 ve daha yukarı yaştaki bir fert dikkate alınarak, onun verdiği yanıtlarla endeks oluşturuluyor.
Ancak, genellikle yüzde 15 kadar haneden yanıt alınamadığı ve böylece yanıt verenlerin sayısının 4 bin civarına gerilediği belirtiliyor.
Tüketici güven endeksine katılan haneler her ay değişiyor. Ne var ki, haneler değişmekle birlikte, gelir gruplarında değişiklik olmuyor. Bir ay belli gelir grubunu temsil eden bir hane anket kapsamına giriyorsa, gelir grubu sabit kalmak kaydıyla ertesi ay başka bir hane kapsama alınıyor.
Tüketici güven endeksi, her ayın ilk 15 gününde uygulanıyor. Tüketici güven endeksinin ekonomide bir önce gösterge olduğu, bu yüzden ayın tümünü kapsayacak şekilde gerçekleştirilecek bir hesaplamada açıklamanın ancak bir sonraki ay yapılabileceği, bunun da söz konusu endeksin öncü gösterge olma vasfını yitirmesine yol açacağı belirtiliyor. Bu yüzden de ayın ikinci yarısında ortaya çıkabilecek ve geneli etkileyebilecek dalgalanmalar göz ardı ediliyor. Ancak, hesaplama her ay için aynı zaman dilimini kapsayacak şekilde yapıldığı için, baz etkisi anlamında bir sapma söz konusu olmuyor.