Doğu Akdeniz sorunlarını "havza bağlamında" ele almak ne derece doğru ise Doğu Karadeniz'de de maddi ve kültürel zenginlik üreterek insanlarımızın yaşamını kolaylaştırmak istiyorsak, sadece ülkemizin sınırlarında değil, sınırların olmadığı zamanlardaki ticaretin yarattığı coğrafi bütünlüğü dikkate alan analizler yapmamamız da o denli doğrudur. Bu temel bakış açısı nedeniyle geçtiğimiz hafta Poti'de ve Trabzon'da "lojistik olanaklar" konusunda uzmanların ve kanaat önderlerinin ne düşündüklerini öğrenmeye ayırdık.
Poti Limanı ve serbest bölgesi Birleşik Arap Emirlikleri kaynaklı bir yatırım kuruluşu tarafından yönetiliyor. Gürcistan Hükümeti Poti Limanı ve Serbest Bölgesi'nin yönetimini 99 yıllığına devretmiş durumda. Serbest bölge işletmesinde dünya ölçeğinde deneyimi olan işletmenin fon imkanları da dikkate alındığında Poti'yi anlamadan Trabzon'u anlamanın güç olacağını söyleyebiliriz.
Poti Limanı ve Serbest Bölgesi, Karadeniz'in doğusunda yer alıyor; geniş gelişme alanlarına sahip. Liman imkanlarını genişletme ve arka planını çağımızın gereklerine göre geliştirme konusunda, ülkemizdeki Karedeniz limanlarına göre önemli avantajlara sahip.
Poti Serbest Bölgesi 3 milyon 60 bin metrekare alana sahip. Batum Havaalanı'na 75 kilometre uzaklıkta. Tiflis-Batum otoyolu inşa ediliyor; inşaat Haşuri yakınlarında devam ediyor. Ayrıca Tilis-Batum demiryolu da Poti'ye bağlantılı...
Poti Serbest Bölgesi imalat ve hizmet alanına açık karma bir bölge... Genç yönetici Guram Mgebrishvili bilgi verirken bazı konuları özellikle vurguluyor:
" Sınırların olmadığı dönemler Asya'nın doğu ucundan gelen Hazar Denizi'ni aşan, bu denizin kuzey ve güneyinden gelen İpek Yolu'nun üzerindedir. Yapaya sınırların olmadığı dönemlerde Suveyş ve Akdeniz'de akan ticaret kadar Kafkas ülkeleri üzerinden akan ticaretin uğrak yeriyiz; küreselleşmenin yarattığı yeni ticaret akışları, tarihin birikimini müstesna bir potansiyel olarak geleceği yaratma için bize sunulan bir zenginliktir.
"Astrahan'dan Ermenistan'a, Bakü'den Supsa'ya, Bakü'den Ceyhan'a ve Erzurum'a giden ve planlanan boru hatlarının üzerinde ya da yakınında yer alan bir liman kenti Poti.
" Liman ve serbest bölge hizmetleri emek-yoğun üretim alanları. Bu açıdan bakıldığında Gürcistan ve çevre ülkeler karşılaştırmalı üstünlüğe sahip.
" Gürcistan Hükümeti bir limanın ve serbest bölgenin rakiplerine göre "farklılık yaratması" konusunda siyasi iradeye sahip. Vergi düzenlemeleri, işlemlerin tek merkezden yapılması gibi alanlarda atılan adımlar var. Pratikte karşılaşılacak sorunların da hızla çözmek için yasa ve yönetmeliklerde hızla değişiklikler yapılabilecektir.
" Serbest bölgede arsaların mülkiyeti ve kira konusu işletici firma tarafından netleştirilmiştir, yatırımcılar kendi olanaklarına göre çoklu imkanlar arasında seçim yapılabilir.
" Gürcistan'da Avrupa standartlarında bir "aşari ücret sistemi" bu aşamada yok... Sigorta zorunlu değil. Yüzde 20'lik vergiyi işçinin yatırması için ödemelerin kamu yetkililerine her yıl gönderilmesi gerekiyor.
" Gürcistan'da elektrik 5.6 sente yatırımcıya veriliyor. Ayrıca bölgenin kendi güç merkezi var.
" Bölgenin içme, kullanma ve sanayi suyu kuyulardan ve kaynaklardan sağlanıyor.
"Çalışma saati konusunda yasal düzenleme ve sistem yok... Fazla mesai ücretlerine ilişkin düzenlemeler şu aşamada yok.
" Serbest bölgede tanınan hakların geri alınması konusunda, "kazanılmış hakların korunacağı" belirtiliyor.
Poti'de ayrıntılı bilgi aldığımız liman ve serbest bölgeye ilişkin çok genel, başlıklar halinde bilgiler aktardık. Bir sonraki yazıda Kalkınma Ajansı'nın Trabzon'da düzenlediği toplantıda öğrendiklerimizin anlamını daha net ifade edebilmek için Doğu Karadeniz'de lojistik açısından elverişli yerlere biri olan Poti'yi dikkate almamak olmaz... Küreselleşmenin yarattığı dışa ve dünyaya açılma sürecinde, Trabzon'un lojistik olanaklar ve kısıtlarını, fırsat ve tehlikelerini analiz edebilmemizin gerek şartı havza olanaklarını birlikte ele alma.