Toprak Mahsulleri Ofisi (TMO), Türkiye'nin tek müdahale kuruluşuydu. Son yıllarda bu görevini bir yana bıraktı, "işalat ofisi" gibi çalışıyor. TMO'nun bu hale gelmesinde siyasi müdahalelerin etkisi çok büyük.
İki yıl öncesine kadar görevi hububat piyasasını düzenlemek olan TMO'ya, hükümet müdahale etti ve fındık almakla görevlendirdi. İki yılın sonunda kurum fındıkta tam bir çıkmaza sürüklendi. Hükümetin yağlık kararnamesi çıkarmasına rağmen deposundaki 300 bin tonu aşkın fındığı ne satabildi ne de yağ yaptı. Sadece fındıktan dolayı yapılan siyasi müdahalenin devlet Hazine'sine faturası 1.5- 2 milyar doları buldu.
Asıl görevi olan hububat piyasasında da TMO'nun etkili bir politika izlediğini söylemek çok zor. Yöneticileri iyi niyetle bir şeyler yapmaya çalışıyor olabilirler, ancak iyi niyet yetmiyor. Bilgi sahibi olmak, piyasaları iyi okumak gerekiyor. Geçen yıl bütün dünyayı kasıp kavuran kuraklığı hafife alan ve yaşanan gıda krizinin nereye varacağını öngöremeyen bir hububat politikası uyguladı. Piyasanın çok altında bir fiyat açıkladığı için buğday ve arpa alamadı.
Dünyada buğdayın tonu 150-200 dolar düzeyinde iken yaşanan krizi yine göremedi ve fiyat 500 dolara çıkınca buğday işal etmeye başladı.
Pirinçte yaşanan rezalet biliniyor. Mısırda iki yıldan beri fiyat bile açıklanmıyor.
Bu yıla gelindiğinde TMO yöneticilerinin geçen yıl yaşanan krizden hiç ders almadığı, sırtını işalata dayadığı görülüyor. TMO, adeta "işalat ofisi" gibi çalışıyor.
Buğday hasadı başladığından bu yana iki ayı aşkın bir süre geçti. TMO buğday alım fiyatı açıklamadı. Fiyat açıklamak bir yana, üreticinin buğdayını satmaya çalıştığı bu günlerde TMO, her fırsatta "800 bin ton buğday işalat yetkimiz var buğday işal ederiz" tehdidi savuruyor.
Nitekim, TMO tam da hasat döneminde buğday işal ederek çiftçinin büyük zarara uğramasına neden oldu.
Geçtiğimiz günlerde çiftçilerin ve muhalefet partilerinin sert tepkisi üzerine TMO, aceleyle "emanete alım fiyatı" açıkladı. Çiftçi veya tüccar isterse buğdayını TMO'ya emanet edecek. TMO, buğday işal etmezde fiyat yükselirse üretici emanetteki buğdayını satabilecek. TMO, depolarını kiraya veren ve "işalat ofisi" gibi çalışan bir kuruluş haline geldi.
İşalatçı kimliğini sürekli ön plana çıkaran TMO, mısır hasadının başlamasına bir ay kala mısır işal etti. Mısır üretiminin yoğun olduğu bölgelerde bu işalatın şoku yaşanıyor.
Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB) Yönetim Kurulu Üyesi ve Adana Ticaret Borsası Başkanı Feşi Coşkuntuncel, Anadolu Ajansı'na yaptığı açıklamada TMO'nun 300 bin ton mısır işalatı yetkisini kullandığını, 150 bin ton işal mısırın TMO depolarında bulunduğunu, kalan 150 bin tonun da yola çıktığını bildirdi. Coşkuntuncel'in verdiği bilgilere göre, TMO'nun işal mısırın kilosunu 49 kuruştan satışa sunarken, daha kaliteli yerli mısırın kilosu ise 45 kuruştan işlem görüyor.
Feşi Coşkuntuncel'in de belirttiği gibi, Türkiye'nin bu yıl mısırda üretim açığı olmayacak. Üretimin yaklaşık 4 milyon ton olması bekleniyor. Tüketim de bu seviyede olduğuna göre TMO, hasat öncesi neden işalat yapıyor?
Bu uygulamalarla Türkiye'deki çiftçi zarar ederken, TMO aracılığı ile dışarıdaki üreticilere döviz akıtılıyor. Türkiye üretimi artırmak yerine işalata bel bağlıyor. İşalatın kolay ve ucuz olmadığı geçen yıl yaşanan gıda krizinde görüldü. Bir tek TMO yönetimi bunu göremiyor.