TARIM DÜNYASINDAN / Ali Ekber YILDIRIM e-mail:aey@dunya.com Toprak Mahsulleri Ofisi'nin (TMO) silolarında, binalarında eskiden "Ofis, çiftçinin kara gün dostudur" diye yazardı. Sonra "kara gün" çıkarıldı. "Ofis çiftçinin dostudur" diye yazıldı. Son dönemdeki uygulamalara bakılırsa TMO, çiftçinin dostu değil kabusu. TMO, 2007 hububat politikasını yüzüne gözüne bulaştırdı. Buğday fiyatını düşük açıkladı. Çiftçi elindeki buğdayı ucuza sattı. Sonra buğday fiyatı arttı, tüketici ekmeği pahalıya yedi. Müdahale için yüksek fiyatla buğday ithal etti, elinde kaldı. Elindeki çeltiği zamansız sattı. Stokçular fiyat yükseltti, tüketici yüksek fiyattan pirinç aldı. Yine yüksek fiyattan pirinç ithal etmek zorunda kaldı. Hem buğdayda hem pirinçte çiftçi, tüketici ve devlet zarar etti. TMO, dışarıdaki çiftçinin, ihracatçının "kara gün dostu" oldu. Şimdi sıra fındıkta. 2006'da hükümet, FİSKOBİRLİK'i devre dışı bıraktı. Devlet adına fındık almak için TMO'yu görevlendirdi. TMO, iki yılda yaklaşık 250 bin ton fındığı aldı. Bu da yetmedi, FİSKOBİRLİK'in deposundaki eski yıllardan kalan 76 bin ton fındığı da aldı. Deposunda 320 bin tondan fazla fındık olan TMO, önce 2 Nisan'da 30 bin ton kabuklu fındık satmak için ihale açtı. 2006 ürünü fındığa 3.20 YTL, 2007 ürününe ise 3.80 YTL teklif verildi. TMO, "fiyatı düşük" diyerek ihaleyi iptal etti. 13 Mayıs'ta bu kez 15 bin ton kabuklu fındık satmak için ihale açtı. Fiyat biraz daha düştü. Beklenti ihalenin iptal edileceği yönündeydi. Fakat, TMO yönetimi ihaleye giren iki firmayı Ankara'ya davet etti. Kapalı kapılar ardında neler konuşuldu, kimler devreye girdi bilinmiyor. TMO, 670 ton fındık satışına onay verdi. İlk ihalede 30 bin ton ikincisinde 15 bin ton fındık ihaleye çıkarılıyor. Satılan fındık sadece 670 ton. Fakat, TMO, 2005, 2006 ve 2007 ürünü fındığın satış sürecini başlatmış oldu. Geçen yıl üreticiden devlet adına Giresun kalite fındık 5.15 ile 5.35 YTL'den alındı. Şimdi 4.40 YTL'den satılıyor. Levant kalite fındık 5 ile 5.25 YTL'den alındı, 4 YTL'ye satılıyor. Sivri fındık ise 4.75 ile 4.95 YTL'den alındı, 3.8 YTL'ye satılıyor. 2006 ve 2005 fındığı daha da ucuza; örneğin 2005 fındığı 3 YTL'den satılıyor. Fiyatı ne kadar düşürürse düşürsün, hatta fındığı bedavaya verse bile stoktaki 320 bin ton fındığın tamamının satılması mümkün değil. TMO, iki yıl bekledikten sonra neden zararına fındık satıyor? Üstelik, 2008 fındık sezonuna iki ay kala. Amaç depodaki fındığı mı satmak, yoksa 2008 fındığının fiyatını mı düşürmek? Kimi alivreciler 2008 fındığının tonunu 5 bin 500 dolara satmış, sözleşmeyi imzalamış. TMO, alivrecilerin 2008 fındığını ucuza almanın yolunu açıyor. Fındıkta da alivrecilerin, dışarıdaki alıcıların "kara gün dostu", fındıkçının kabusu oldu. Bakanlar Kurulu, 13 Kasım 2007 tarihli Resmi Gazete'de yayınlanan kararname ile fındık alımından ve fındığın yağlığa ayrılmasından doğacak zararın Hazine tarafından karşılanmasını kararlaştırdı. TMO, biraz daha beklese fındığın bir bölümünü değerinde satar, kalanını da yağ yapsa devlet hazinesine, üreticiye, tüccara, manava daha az zarar vermiş olurdu. Düşük fiyata fındık satarak, 2008 fındığına daha dalındayken zarar verdi. TMO Genel Müdürü İsmail Kemaloğlu, yağlık kararnamesi çıktığında bize şunları söylemişti: "Elimizdeki fındığı ülke yararına en iyi şekilde değerlendirmek için çalışıyoruz. Kimse bizden piyasaya ucuz fındık vermemizi beklemesin. Kimse bizden hemen yarın bu fındığı yağlığa ayırmamızı da beklemesin." Sayın Kemaloğlu, 6 ay geçmeden söylediğinin tam tersini yaparak fındığı ucuza ve zamansız bir biçimde satışa sundu. Kendisini böyle bir karar almaya zorlayan nedenler nedir? Gerçek şu ki TMO, siyasi baskı ve yönlendirmelerle "zamansız müdahale" kuruluşu oldu. Her müdahalesi birilerine rant sağlıyor. TMO ve fındığı daha çok konuşup tartışacağımız günler geldi.