Türk parasının aldığı değeri, bir-iki gün kalınan düzeye göre ölçmek ve değerlendirmeleri buna göre yapmak çok yanıltıcı sonuçlar verebiliyor. Son dalgalanmada dolar TL karşısında 1.75'e kadar ulaşınca, hemen hesaplar yapıldı ve paramız şu kadar değer yitirdi, gibi sonuçlara varıldı. Oysa gördük ki kur 1.75'lerden hızla aşağı indi. Eylül ayında 1.2296 olan ortalama dolar kuru, ekim ayında 1.4733 düzeyinde oluştu, şu günlerde ise 1.50'lerde salınıyor.
Türk parasının gerçek değerini ölçmek için ne tek bir para karşısındaki değere bakmak yeterli, ne de yalnızca değişim oranına bakmak. Yabancı paraları bir sepet olarak almak, ilgili ülkelerdeki enflasyonu göz önünde bulundurmak da gerekiyor. Bu karmaşık hesabı bizler için yapan bir kurum var; Merkez Bankası. Sözünü ettiğimiz hesap da, daha önce de değindiğimiz reel efektif döviz kuru endeksi.
Merkez Bankası'nın on dokuz ülke parası ve bu ülkelerin ağırlıklarına göre hesapladığı reel efektif döviz kuru endeksi, 1995 yılı ortalaması 100 kabul edilen baza göre geçen ağustos ayında 193.9'a çıktı. Yani, Türk parası şimdiye kadar en değerli konuma ağustosta ulaştı. Endeks, eylülde 191.8'e, ekimde ise hızlı bir gerilemeyle 172.9'a indi. Sanılmasın ki 172.9'luk endeks değeri, son yılların en düşük düzeyine işaret ediyor. Reel efektif döviz kuru endeksi, nisanda 168 olarak gerçekleşmişti. Nisandaki bu durum, ağırlıklı olarak, TL'nin AKP için açılan kapatma davası yüzünden değer yitirmesinden kaynaklanmıştı.
Türk parasının değeri için baz alınabilecek iki önemli yıl var. Bunlardan biri Merkez Bankası'nın da kullandığı 1995 yılı. Bir diğer yıl ise şubat krizini yaşadığımız 2001 yılı. Merkez Bankası'nın 1995 yılını baz aldığı endekse göre Türk parası ekim ayı itibariyle yüzde 73 değerli. Baz yılını 2001'e çekersek bu oran yüzde 54'e iniyor. Peki, bu oranları dolar ve euroya uygularsak karşımıza nasıl değerler çıkıyor?
Dolarda 1995 yılına göre oluşan yüzde 73 değeri yok etmek için ekimde 1.4733 olan ortalama dolar kurunu bu oranda büyütmemiz gerekiyor. Bu hesaplama bizi dolarda 2.50'lik bir kura götürüyor. 2001'i baz alır ve yüzde 54'e göre hesap yaparsak bu kez dolar 2.25'e işaret ediyor.
Euronun ekim ayı ortalaması 1.9628 oldu. 1995 yılını baz alır ve oluşan yüzde 73'ü bu değere uygularsak euro 3.4'lük bir kura işaret ediyor. 2001 yılına göre bulunan yüzde 54'lük orana göre ise euronun 3 YTL olması gerekiyor.
Reel efektif döviz kuru endeksine göre Türk parası yıllardan beri değerli seyrediyordu ve bir düzeltme yaşanmıyordu, bu durum göz önünde bulundurularak şimdi de bir düzeltmenin söz konusu olmayacağı söylenebilir. Bu görüş doğru olabilir mi? Türk parasının böylesine değerlenmesine yol açan döviz bolluğu ortadan kalktığı gibi, tersine bir dalganın bizi beklediği çok açık. Hem gözden kaçırmayalım; geçen yıldan beri yabancılar öyle çok fazla döviz getirmiyordu; dövizi getiren bizim reel sektörümüzdü. Şimdi reel sektör ödemesi gerekenden daha fazla döviz bularak bu bolluğun sürmesine katkı yapabilecek mi, yoksa ödeyecek dövizi bulmakta bile zorluk çeker hale mi gelecek, soru bu.
Ayrıca, reel efektif döviz kurunun ekim ayında bir önceki aya göre hızla gerilemiş olması yanıltmamalı. Grafiği incelersek görürüz ki Türk parası yıllık ortalamalar itibariyle bu yılın ilk on ayında şimdiye kadarki tüm yılların üstünde. Örneğin 1994 ve 2001'deki kırılma ve hızlı geri dönüş hiç söz konusu değil, 2006'daki gibi bir duraklama da.
Piyasalar diye adlandırdığımız binlerce kişi ve onların sürüklediği milyonlar, gün oluyor eline elma şekeri tutuşturulmuş çocuklar gibi mutluluktan uçuyor; sanırsınız ki küresel kriz tümüyle geride kalmış; gün oluyor daha bir kez ısırabildiği şekerini yere düşürmüş çocuklar gibi başlıyor ağlamaya; finans krizinin dünyada reel sektör krizine dönüşeceğini birden fark ediveriyor örneğin. Biz de bu gidip gelmeyi kur konusunda fazlasıyla yaşamaya başladık. Üç gün önce kur artışı karşısında dövünürken, şimdi hiçbir şey olmamış gibi davranabiliyoruz. Sorun çok büyük ve kapımızda duruyor oysa.