Küresel krizi hangi harfin simgesiyle geride bırakacağımızı çok tartıştık; U mu, W mu ya da birkaç dipli W mu, diye; tartışmaya da devam ediyoruz. Ya krizin hangi sektörlerdeki düzelmeyle geride kalacağı; bu konu üstünde pek durmuyor gibiyiz. Küresel krizden çıkışı üretim mi harekete geçirecek, yoksa tüketim mi? Ya da sanayideki düzelmeyi mi önemsemeliyiz, yoksa hizmetler ve ticaretteki düzelmeyi mi? Bir bakıma tavuk mu yumurtadan, yumurta mı tavuktan, durumu.
Tüketimi salt iç tüketim gibi de düşünmemek gerekir tabii ki. Ürettiğimizi ya içeride satacağız, ya dışarı satarak eriteceğiz. Satacağını görmeden, bu umudu taşımadan kim üretip stok yapmak ister ki. Dolayısıyla asıl olan tüketimin harekete geçmesi. Tüketim bir şekilde artma eğilimine girmişse, en azından o eski durağan ve hatta gerileyen dönemi geride bırakmışsa, krizde kaygı duyulan dönemden de usul usul çıkış başlamış demektir. Peki bu çıkışı gördüğümüzü söyleme durumunda mıyız? Kısmen…
Türkiye İstatistik Kurumu yılın üçüncü çeyreğine ilişkin ticaret ve hizmet göstergelerini açıkladı. Bu göstergeler ticaret ve hizmet sektörlerindeki ciro, istihdam, çalışılan saat ve brüt ücret-maaş endekslerinin seyrini gösteriyor. İşte bu verilerin ortaya koyduğu tablo, tüketim cephesinde biraz kıpırdanma yaşanmakta olduğu izlenimi uyandırıyor.
Söz konusu gösterge setinin en önemli ayağı, kuşkusuz ciro endeksi. Buna göre, ilk çeyrekte geçen yılın yüzde 9 altında kalan ciro endeksi, giderek daha az gerileme eğilimi sergiledi ve ikinci çeyrekteki azalma yüzde 6.4'e, üçüncü çeyrekteki azalma yüzde 3.6'ya indi. Ciro endeksi, büyük olasılıkla dördüncü çeyrekte artıya geçecek. Bu durum, geçen yılki ciro endeksinin son çeyrekte küresel kriz yüzünden üçüncü çeyreğin altına inmesinden kaynaklanacak.
Ciro endeksinin bir önceki döneme göre değişiminde ise önceki yıllarla hemen hemen aynı eğilimin gerçekleştiği dikkati çekiyor. Endeks, ilk çeyrekte bir önceki çeyreğe göre yüzde 21.3 azaldı. İkinci çeyrekte ilk çeyreğe göre yüzde 25.6'lık bir artış oldu, üçüncü çeyrekte ikinci çeyreğe göre artış ise yüzde 4.3 olarak gerçekleşti. 2007 ve 2008 yıllarında da bu yılkine paralel bir gerçekleşme ortaya çıkmıştı.
Kriz yüzünden önceki döneme göre yapılacak kıyaslamanın daha anlamlı olduğunu bir kez daha belirtip istihdam, çalışılan saat ve brüt maaş-ücret endekslerinde de olumlu bir gidişat olduğunu belirtelim. Ama hayale de kapılmayalım, henüz işin çok başındayız.