Thatcher, bundan 30 yıl önce İngiliz ekonomisini kurtardı. Bu önemli. Ama daha da önemlisi uzun görüşlülük ile İngiltere'yi AB den uzak tutmaya karar verdi. İngiltere'yi, AB para birliği dışında tutmayı becerdi.
1979 yılında Thatcher iktidara geldiğinde İngiltere tam anlamıyla dökülüyordu. Bir anlatım ile "Avrupa'nın tek az gelişmiş ülkesi" durumunda idi.
İşçi Partisi'nin ülkeye yerleştirdiği "toplumsal uzlaşma" (sendika özel sektör-devlet işbirliği) ekonomiyi kilitlemişti.
İngiliz ekonomisi, Avrupa'nın verimi en düşük, en köhne işletmelerine sahip haldeydi.
Thatcher Ne Yaptı?
Çok önemli bir değişim yaptı? Avrupa'nın en devletçi ekonomisini, en liberal ekonomisi haline dönüştürdü. Avrupa'nın en güçsüz ekonomisini en güçlü ekonomisi haline getirdi.
Bu sonucu almak için şunları yaptı:
- Hükümetin ekonomiye müdahalesini asgariye indirdi.
- Hükümetin sadece mali politikalar ve para politikasında kendisine hedefler belirleyerek bu hedefleri tutturmak için çaba göstermesine çalıştı.
- Sendikaların gücünü kırdı.
- Vergi oranlarını düşürdü.
- Verimsiz ve zarar eden her türlü işletmenin (kamu olsun, özel sektör kuruluşu olsun) kapanmasını, batmasını teşvik etti.
- Özelleştirme yaptı.
- Tasarrufa teşvik etti. Bunun sonucu olarak:
- İngiliz sanayinde ve genel olarak ekonomisinde verimlilik arttı. İngiliz ürünleri dünya pazarında rekabet edebilir hale geldi, İngiltere'de sanayide ileri teknolojiye dayalı kapasite büyüdü.
Thatcher AB çevrelerine kök söktürüyordu. Özellikle iki konuda AB politikalarına karşı durdu:
- Avrupa Politik Birliği
- Avrupa Para Birliği
Thatcher bu iki birliğe girdiğinde İngiltere'nin parlamenter bağımsızlığının ve para bağımsızlığının yok olacağı inancı ile, iki birliğe karşı savaş veren tek Avrupalı lider durumunda idi.
Başarıları yanında Thatcher'in başaramadıkları da var.
-Thatcher finansman kesiminde liberal uygulamalara öncülük edince kaynakları büyüyen finans kuruluşları ve özellikle bankalar tüketiciye kredi verme arayışına girdiler.
-Konut kredileri konut talebinde patlamaya neden oldu. Konut fiyatları talep nedeniyle arttı.
-Bankalar konut yanında otomobil, elektronik eşya gibi tüketim mallarının finansmanı için de kredi verince aşırı genişleme enflasyon oranının yükselmesine neden oldu.
-Thatcher enflasyonu kontrol altına almak için faizleri yükseltti. Faiz yükselince, ev kredisi alanların durumu sıkıştı. Borçlarını ödeyemez oldular. Evleri satmaya başladılar. Ev fiyatları düştü.
-Faiz yükselince İngiliz Sterlini değer kazanmaya başladı. Halbuki İngiliz parasının fazla değer kazanması, dünya pazarındaki rekabet gücünü zedeleyeceğinden, bunu önlemek için Thatcher piyasaya para sürdü.
- Piyasaya sürülen para enflasyonun kontrolünü güçleştirdi, iş içinden çıkılmaz görünüme girdi.
Başarılarını terazinin bir kefesine, başarısızlıklarını öbür kefesine koyarsak Thatcher'e başarılı deriz.
Otuz yıl sonra İngiltere'nin durumu ortada. Son küresel krizden İngiltere de yara aldı, ama AB krizinin dışında kaldı. AB'de kıyamet kopuyor. İngiltere tartışmalara ve hele euro krizine seyirci durumda.
İngiliz ekonomisinin durumu hiç de fena değil. Bütün bunların temelinde Thatcher'in cesur politikalarının rolü var. Thatcher İngiliz ekonomisini yeniden yapılandıran kadın liderdir. Tabii ki bu yeniden yapılandırmanın bir faturası oldu. Onu da o dönemde İngiltere'de yaşayanlar ödedi.