Teşvikli yatırımlar altı ayda yarıya indi, bazı bölgelerdeki düşüş üçte

Yeni teşvik mevzuatıyla yatırımların canlanması ve "Türkiye'nin şantiyeye dönmesi" amaçlanırken mevcut durum nasıl dersiniz? Tablo, durumun hiç de parlak olmadığını gösteriyor. Öyle ki, teşvik belgesine bağlanan yatırımlar yılın ilk altı ayında geçen yılın yarısına indi, özellikle gelişmiş bölgelerdeki gerileme üçte ikiye yaklaştı.

Hazine Müsteşarlığı verilerine göre, yılın ilk yarısında yatırım tutarı 7.1 milyar lira olan 647 proje teşvik edildi. Geçen yılın aynı dönemine göre hem proje sayısında, hem de yatırım tutarında, aynı oranda, yüzde 54.4 azalma var. Teşvikli yatırımlar için ithal edilecek makine ve teçhizat tutarındaki azalmanın oranı ise yüzde 67.4 düzeyini buldu. Bu yılın ilk altı ayında teşvik belgesine bağlanan yatırımlar için 2 milyar dolarlık makine ve teçhizat ithal edilecek. 

Geçen yılın ilk yarısında tutarı 15.6 milyar lira düzeyinde bulunan 1.419 proje teşvik kapsamına alınmış ve bu projeler için 6.1 milyar dolarlık makine ve teçhizat ithali öngörülmüştü.

Azalma üçte ikiye ulaştı

Bazı bölgelerdeki yatırımlarda ortaya çıkan azalma üçte ikiyi buldu. Marmara, İç Anadolu ve Akdeniz, teşvikli yatırımların en çok azaldığı bölgeler olarak dikkati çekti. Marmara Bölgesi'nde yapılacak yatırımlar 6.1 milyardan 2.2 milyara indi. İç Anadolu Bölgesi'nde geçen yılın ilk yarısında 2.1 milyar lira olan teşvikli yatırım tutarı bu yıl 802 milyonda kaldı. Akdeniz Bölgesi'ndeki yatırımların tutarı da 2.2 milyardan 870 milyona indi.

Diğer bölgelerde yapılacak yatırımlardaki azalma daha düşük oranlarda oldu.

Yedi ilde hiç yatırım yok

Bu arada yılın ilk yarısında yedi ilde hiç yatırım teşvik belgesi alınmadığı dikkati çekti. Ardahan, Artvin, Bayburt, Çankırı, Iğdır, Siirt ve Tokat'ta altı aylık dönemde teşvik belgesine bağlı hiç yatırım yapılmayacak.

İmalat ve enerji dip yaptı

Toplam teşvikli yatırım tutarı 15.6 milyardan 7.1 milyara inerken, en belirgin daralma imalat ve enerjide gözlendi. Geçen yıl altı ayda 5.9 milyar lira düzeyinde bulunan imalat sanayindeki teşvikli yatırımların tutarı, bu yıl 2.4 milyara indi. Enerji sektöründeki teşvikli yatırımların tutarı da 4.4 milyar liradan 1.9 milyar liraya geriledi.

Hizmetler sektöründeki yatırımlarda da hızlı bir daralma oldu. Bu sektördeki yatırımların 4.6 milyar liradan 2.2 milyar liraya indiği görüldü.

Zaten çok fazla yatırım gerçekleşmeyen tarım ve madencilik sektörlerindeki teşvikli yatırımların tutarında diğer sektörlere göre daha düşük oranlı gerilemeler ortaya çıktı. Tarım yatırımlarının tutarı 180 milyondan 147 milyona, madencilik yatırımlarının tutarı da 570 milyondan 356 milyona geriledi.

İstihdamdaki daralma yüzde 57

Teşvik belgesine bağlanan yatırımlardaki yüzde 54'lük gerileme, doğal olarak yaratılacak istihdama da yansıdı. Teşvik belgeli yatırımlarla yaratılacak istihdam 58 binden 25 bine inerken yüzde 57 azaldı.

25 bin kişilik istihdamın 21 bini; 10 bini imalat, 10 bini de hizmetler olmak üzere iki sektörde yaratılacak. Madencilik yatırımlarıyla 1683, tarım yatırımlarıyla yaklaşık bin, enerji yatırımlarıyla da 612 kişiye iş olanağı yaratılacak.

Güneydoğu'daki istihdam

Emek yoğun yatırımlara ağırlık verilmesinin etkisiyle Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nde altı aylık teşvikli yatırımlarla 3 bin 453 kişilik istihdam olanağı doğacak. Güneydoğu Anadolu, teşvikli yatırımlarda yüzde 7.5 olan payına karşılık, istihdamda yüzde 14 pay alıyor. Bu da, yapılan yatırımların niteliğinden kaynaklanıyor.

Altı ayda teşvik belgesine bağlanan yatırımlarla en fazla istihdam 7 bini aşkın kişiyle Marmara Bölgesi'nde sağlanacak. Marmara'yı 4 bin kişiyle Akdeniz, 3 bin 755 kişiyle de İç Anadolu Bölgesi izleyecek.