Tariş

Tevfik GÜNGÖR OLAYLARIN İÇİNDEN gungoruras@superonline.com

Ege'nin ana tarım ürünleri olan İncir, Üzüm, Pamuk ve zeytinyağını değerlendirmek için üreticiler tarafından kurulan Tarım Satış Kooperatifleri Birliği olan Tariş'in yüzüncü yılı kutlanıyor.

Özellikle ihracat konusu tarım ürünlerinde üreticiyi korumak amacıyla kurulmuş kooperatiflerin tepe örgütüdür.

Ege bölgesinde yetişen incir, üzüm, pamuk ve zeytinyağı Osmanlı döneminde yabancı tüccarlar tarafından toplanarak ihraç ediliyordu. Yabancı tüccar, ürün fiyatlarını imkan ölçüsünde aşağıda tutuyordu.

Yabancı tüccarların karşısında finansman gücü olmayan Türk tüccar egede tarım ürününü alamaz hale gelmişti. 1913 Yılında 3 Türk tüccarın önderliğinde ürünleri değerlendireceklere finansman desteği sağlamak amacıyla Milli Aydın Bankası adı ile bir kooperatif bankası kuruldu.

Daha sonra Ege'nin önemli tarım ürünlerini üretenlerin kooperatif kurarak örgütlenmesi başladı. 1915 Yılında incir üretenler "Kooperatif Aydın İncir Müstahsilleri Birliği" çatısı altında birleşti.

Kooperatif Aydın İncir Müstahsilleri Birliği daha sonra Tariş adını aldı. Tariş üreticilerin kurdukları incir, üzüm, pamuk, zeytin ve zeytinyağı kooperatiflerinin birliği oldu.

Zamanla dört ana üründe kooperatifler hızlı gelişme gösterdi. Ege'nin 7 ilindeki üreticilerin satış kooperatiflerinin üyesi olduğu Tariş 1949 yılında 4 kola ayrıldı. Zeytin ve zeytinyağı, pamuk, üzüm ve incir için 4 ayrı birlik oluştu.

Tariş üreticilerin gönüllü bir kuruluşu, bağımsız bir kooperatif örgütlenmesi iken, devlet ürün destekleme alımlarını Tariş aracılığıyla yapmaya başladı. Bunun sonucu olarak Tariş Ticaret Bakanlığına bağlı bir kuruluş haline geldi.

Birlikler, politik beklentilerle belirlenen destekleme  fiyatları  ve de  politik kadrolaşma nedeniyle her yıl büyük zarar göstermeye başladı.1994 Yılında Devlet birliklere desteğini kesince, birlikler, devlet yönetimi döneminde oluşan borçların altında ezilir hale geldi.

2000 Yılında Dünya Bankası ve IMF ile yapılan anlaşmalara bağlı olarak Tariş’in birliklerinin borçlarının tasfiyesine gidildi.

Birliklerin uzun yıllar boyunca edindikleri mülkler, gerçekleştirdikleri üretim tesisleri borçları nedeniyle satıldı.

Kooperatifler ve birlikler güçlerini kaybedince Üreticinin kooperatiflerle bağı gevşedi. Kooperatiflerin ürün fiyatını belirleme ve dengeleme gücü kalmadı.

Tariş'in 100'üncü yılında, Ege'de şimdilerde kolu kanadı kırılmış, ama kuruluş amacını unutmayan bir Tariş var. Zeytin ve zeytinyağı birliği, üzüm birliği, incir birliği ve pamuk birliği bağımsız birlikler olarak yaşamlarını sürdürüyorlar. Üreticiyi destekliyorlar. İhracat yapıyorlar.

Tüm yazılarını göster