Kamu kurum ve kuruluşları, 5018 sayılı yasa başta olmak üzere, mevzuat gereği, belirli periyotlarda belirli raporları kamuoyu ile paylaşmak zorundalar. Şeffaflık ve hesap verilebilirlik gereği olarak bunun yapılması ve özellikle de vatandaşların bunları takip etmesi ve sorgulaması son derece önemli.
Kamuoyunda dezenformasyona yol açan bilgi kirliliğinin çoğunun panzehiri bu raporlarda bulunabilir. Ancak sorun, okuyamama ve sosyal medyadaki algı çalışmaları… Geçenlerde, Tarım ve Orman Bakanlığı, 2023 Yılı İdari Faaliyet Raporu’nu yayınladı. Hububat alım fiyatları başta olmak üzere, araya birkaç önemli gündem girince, bu raporu değerlendirmek bugüne kaldı.
ÇKS sisteminden orman köylülerine, su ürünleri üretiminden gübre piyasalarına, yeraltı sularının korunmasından orman köylülerinin kalkındırılmasına kadar çok geniş bir yelpazede toplam 63 adet yönetmelik çıkartılmış 2023 yılında. Kanunlar, Cumhurbaşkanlığı Kararnameleri, tebliğler vd… Yer darlığından bunların detaylarına giremiyorum.
Orman, DSİ ve Tarım Reformu Genel Müdürlükleri’nin her biri, bir bakanlık ölçeğinde. 81 il müdürlüğü, 922 ilçe müdürlüğü, 15 bölge müdürlüğü ve 162 kuruluş müdürlüğü ile devasa bir bakanlık. Hak ettiği değeri ve takdiri yeterince göremeyen ve belki de hakkında en fazla spekülasyon yapılan bu bakanlığı iyi anlayabilmek için biraz geriye çekilip büyük fotoğrafa görebilmek gerekiyor.
Lisansüstü eğitimi olan 8 bin 197 personelin yanı sıra bin 919 doktoralı ve 58 de doçent unvanına sahip güçlü bir kadrosu var bakanlığın. Bu kadroların bir yılda ürettiklerinin detaylarını görebilmek için bu rapor dikkatlice incelenmeli.
Rapora göre, 2023 yılının merkezinde, temelde gıda arz güvenliğini sağlamayı hedefleyen “Tarımsal Üretim Planlaması” yer aldı. Geçen yıl bu anlamda “Planlamanın Planlanması” yılı oldu. Bilindiği üzere bu konudaki yasal düzenleme Nisan 2023’te yapıldı. Sonrasında ise paydaş toplantıları, SWOT çalışmaları, ilgili yönetmeliğin yayınlanması, Tarımsal Üretim Planlama Kurulu ile her ilde Teknik Komitelerin kurulması, çalışma usul ve esaslarını kapsayan rehberin hazırlanması ve eğiticilerin eğitimini gerçekleştirildi. Üretim planlaması ile bağlantılı olarak sözleşmeli üretim konusunda düzenlemeler yapıldığı da raporda yer alıyor.
Tip sözleşmeler, kayıt sistemi, sigorta şartı ve arabuluculuk, bu alanda yapılan önemli çalışmalar. İşlenmeyen tarım arazilerinin üretime kazandırılması, tarımsal amaçlı örgütlerin derecelendirilmesi, mülkiyet ve miras sorunu nedeniyle ÇKS’ye kayıt yaptıramayan üreticilerin mağduriyetlerinin giderilmesi de 2023 yılının önemli çalışmaları.
Performans sonuçlarının değerlendirildiği bölüm önemli verileri içeriyor. Aslında bir anlamda Bakanlığın başarısına dair somut verileri içeren performans göstergesi gerçekleşme oranlarını burada bulabilirsiniz. Örneğin, tahılda yeterlilik hedefi aşılırken (%102), yağlı tohumlularda üretim hedefi düşük gerçekleşmiş (%73). Burada sadece rakamların değil gerekçelerin ve diğer detayların da yer aldığını belirtmeliyiz.
331 sayfadan oluşan oldukça hacimli rapor, geleceğe ışık tutması bakımından çok değerli öneri ve tedbirlerin yer aldığı bölümle sona eriyor. Ezcümle; her vatandaş, özellikle de akademisyen, siyasetçi, ticaret erbabı, STK gönüllüsü, eğitimci ve medya mensubu, mutlaka bu raporu okumalı ve yapıcı eleştirilerini ilgililere ulaştırmalıdır.
Fikretmeden zikredilmemeli… Uğur Mumcu’nun dediği gibi, bilgi sahibi olmadan fikir sahibi olunamayacağı da iyi anlaşılmalı.