Enflasyonda gıdanın payı uzun zamandır %25 civarında. Tarım ülkesinde gıda enflasyonunu çözemiyoruz. Çayın ülkesinde bir bardak çay cafélerde 30-40 TL bandında. Zeytinin, portakalın, fındığın ülkesinde raflarda en pahalılardan biriyiz.
Mazot, elektrik, su dışında don, kuraklık, dolu maliyeti var. Kredi, sigorta, gübre, tohum, tarım ekipmanları, ilaç cabası. Tüm bunlara rağmen üretici çoğu zaman kazanıyor. Ancak aracı, nihai satıcı lojistik, stok, fire maliyetine rağmen üreticiden çok daha fazla kazanıyor.
Balıkçılık, arıcılık, hayvancılık tarım gibi farklı bir uzmanlık alanı. Bir de iklim krizimiz var malum. Biyodinamik, organik, ekolojik, susuz, topraksız, endüstriyel, bir sürü tarım çeşidi var. Sezonsallık, hasat önemli kriterler.
COVID-19, Rusya-Ukrayna Savaşı ve Türkiye’nin arabuluculuğunda dünyanın aç kalmaması için yapılan BM gözetimindeki tahıl anlaşması net olarak gösterdi ki gıda sürdürülebilirliği en az gıda güvenliği kadar önemli.
TÜİK’e göre 2023 yılında su ürünleri üretimi %18.6, kırmızı et üretimi %8.8 artmış. Ancak büyükbaş hayvan sayısı %2.6 azalarak 16 milyon 583 bin baş olmuş. Traktör sayımız 1.5 milyon civarı. Tarım alanımız 38 milyon hektar. Hayvan sayımızda ve tarım alanında bir azalma var. Macaristan Saint André kasabasında Postabank’ı görünce “bizde neden olmasın” demiştim. O zaman Körfezbank’ta çalışıyordum. Adana Pozantı’da PTT şubesini görünce fikir filizlendi ve “Posta, Banka, Lojistik” üçlemesini yazdığım bugünkü PTTBank süreci 2000 yılında başlamış oldu.
Tarım için Ziraat Bankası, esnaf için Halkbank, vakıflar için Vakıfbank ne kadar önemliyse kırsal alan, bankasız kesimler, finansa erişim, finansal kapsama için PTTBank bir o kadar önemli. 5000’den fazla, en ücra köşede bulunan bir dağıtım kanalı PTT. Mesela DHL’in sahibi dünyada Deutsche Post.
Türkiye Tarım Kredi Kooperatifleri Merkez Birliği ile PTT’nin çıkardığı Tarım Kredi Ortak Kart projesi bu yüzden çok önemli. Türkiye’nin en büyük esnaf, KOBİ ve çiftçi/üretici tarım kart portföyünü yönettim. Bizim bankalarımızdaki know-how ve fintek kullanımı dünyada yok. Tarım ve esnaf/KOBİ kartlarının lisansları mutlaka sadece TROY olmalı.
Akademisyenler, ekonomistler toplantısında TROY Kart gibi dikkat çektiğim bir konu da tarım kredi kooperatiflerinin ihracat kredileri gibi TCMB’den direkt teşvikli kredi kullanım imkânı idi. Tarım kredi kooperatif marketlerinin açılışı bu toplantı sonrasında gelmişti.
Bir tek Hindistan’ın tarıma dair Kisan Credit Card projesi var. O da bizimkiler gibi kapsamlı değil. Bu gücü tarım ihracatı ile birleştirip finansal ihracat projesi haline TROY Kart ile nasıl getirebiliriz, işte bütün mesele bu. Hatta sonra bu kartları gıda tedarik zinciri ile birleştirip yemek kartı haline dünyada nasıl getirebiliriz!
Kredi kartını takside mi kapatalım, enflasyon mu kredi kartından çıkar, kredi hacmi mi enflasyondan çıkar gibi tavuk yumurta üretimlerini fırsata çevirmek lazım. Yoksa kendimizi doyurmakta, gıdaya ucuza ulaşmakta zorlanmaya devam edeceğiz.
TRT Ekonomi kanalında üretim, ihracat, yatırım, finansal okuryazarlık, esnaf, KOBİ, tarım, hayvancılık haberleri yer bulmalı. Yeterince piyasa kanalımız var. Kamusal bir reel ekonomi kanalı şart.
Özlem Dalga’nın daveti ile Biyodinamik Tarım üzerine Arzu Duran’ın yazdığı “Yeryüzünü Tarımla İyileştirmenin 100 Yıllık Öyküsü” kitabının lansmanına katıldım. 1924 yılında Dr. Rudolf Steiner “çiftlik yaşayan bir organizmadır” diyerek toprak verimi artışı isteyen çiftçilerin talebi ile süreci başlatıyor. Ekolojik ve sosyal sorumluluk, GDO’suz tarım temel esasları arasında. Rusya Ukrayna Savaşı ile enerji ve emtia fiyatlarının yükselişi pandemi çıkışında, tarım ve gıda ürünlerinin fiyatları ile küresel enflasyona döndü. Azot, amonyak ve nitrat tarımda gübre açısından önemli başlıklar. Biyodinamik Tarım bu yüzden de önemli. Biyodinamik tarımda ürün organik ama her organik ürün biyodinamik değil. Maliyet kalemi kimyasal gübre kullanımı ikisinde de yok.
Tarımla başladık, gastronomiyi unutmayalım. Gastronomi turizmi, Michelin başlı başına bir sektör, ihracat fırsatı. Fransa fareleri ile ünlü Paris’yi Ratatouille çizgi filmi ve Disneyland işbirliği ile gastronomi turizmine çevirmeyi başardı mesela.