Yaklaşık 61 milyar dolarlık swap hacminin 13,5 milyarlık bölümünün kalan vadesi 1 ay, 19,6 milyarının 2-3 ay arası, 27,9 milyar dolarının ise 4 ay ile bir yıl arasında.
Merkez Bankası’nın rezervlerinde erime, yeni ekonomi yönetiminin müdahale satışlarına son vermesi ile son haftalarda tersine dönerken, swap (takas) yoluyla yerli para karşılığında geçici olarak temin edilmiş ödünç dövizler düşüldükten sonraki net rezerv düzeyinin ise eksi 51,2 milyar dolarla hala yüksek tutarda aleyhte olduğu belirlendi.
Merkez Bankası’nın geçen hafta açıkladığı 23 Haziran itibarıyla bilanço verilerinde rezervlere ilişkin büyüklükler, ulusal medyada “Net rezervde tarihi artış” şeklinde yer almıştı. Banka aynı tarih itibariyle swapların hacmini gösteren “uluslararası rezervler ve döviz likiditesi” verilerini de dün açıkladı. Buna göre belli vadelerle yapılmış swapların stok değeri, 23 Haziran itibarıyla yaklaşık 61 milyar dolarla yüksek düzeyini korudu.
Brüt rezervlerdeki artış
Merkez Bankası’nın söz konusu verilerinden yapılan belirlemeye göre, Banka’nın swap yoluyla elde edilmiş (emanet) dövizleri de kapsayan brüt rezervleri 16-23 Haziran haftasında 4 milyar 759 milyon dolar artarak 107 milyar 560 milyon dolara yükselmişti.
Bir haftada altın rezervleri 704 milyon dolar azalarak 41 milyar 314 milyon dolara gerilerken, döviz rezervleri 5 milyar 463 milyon dolar artarak 66 milyar 246 milyon dolara çıkmıştı. Brüt rezervlerdeki erimenin durması ve Merkez Bankası’nın yeniden rezerv biriktirmeye başlamasında, önceki yönetimin kesintisiz başvurduğu döviz satışlarına son verilmesi etkili oldu.
Swap “dahil” 9,2 milyar dolarlık net rezerv
Brüt rezerv büyüklüğünde, 23 Haziran itibarıyla 98 milyar 370 milyon dolarla; bankalara ait olup zorunlu karşılık olarak tutulan döviz ve altınlar ile bankaların Merkez Bankası’ndaki döviz mevduatları ve diğer döviz yükümlülükler yer alıyor. Bu tutar 16-23 Haziran haftasında 4 milyar dolara yakın azaldı. Söz konusu hacim düşüldükten sonra Banka’nın “net rezervi” 9 milyar 190 milyon dolar olarak açıklandı.
19 Mayıs’ta ilk kez eksiye geçen swap dahil net rezerv, 2 Haziran itibarıyla eksi 5 milyar 697 milyon dolara kadar gerilemişti. 9 Haziran’da eksi 3 milyar 171 milyon dolara, 16 Haziran’da da 473 milyon dolara yükselen net rezervde 16-23 Haziran haftasında 3 milyar 735 milyon dolarlık bir artış meydana geldi.
Böylece net rezerv 9 milyar doları aşarken, bu miktar, swap yoluyla elde edilmiş emanet dövizleri de kapsadığı için gerçek net rezerv miktarını görmek için swapları da düşmek gerekiyor. 61 milyar dolarlık swap hacmi 23 Haziran itibarıyla brüt rezervin 60 milyar 971 milyon dolarını yurt içi para karşılığında yapılan döviz forward ve future'ların toplam net pozisyonu, başka deyişle yerli para karşılığı geçici süreyle takas edilen (swap) dövizlerin stokunu oluşturuyor.
Bu varlıklar Merkez Bankası kasasında bulunmakla birlikte gerçek anlamda elde edilmiş bir rezerv niteliği taşımıyor. Banka’nın söz konusu swap hacminin 13,5 milyarlık bölümünün kalan vadesi 1 aya kadar, 19,6 milyar dolarının 2-3 ay arası, 27,9 milyar dolarlık bölümünün kalan vadesi ise 4 ay ile bir yıl arasında bulunuyor.
Swap “hariç” net rezerv
Geçici süreler için yerli para ile ödünç döviz edinimi olan swap işlemleri yoluyla elde edilen tutar düşüldükten sonra Merkez Bankası’nın eksi 51 milyar 781 milyon dolar olan net rezervi 16-23 Haziran haftasında 8 milyar 724 milyon dolar arttı.
2022 sonunda 43 milyar 450 milyon dolar olan “swap hariç net rezerv”, bu yıl 9 Haziran’da eksi 62 milyar 319 milyon dolara kadar inmiş, 16 Haziran’da eksi 60 milyar 505 milyon dolara yükselmişti. Merkez Bankası’nın döviz yükümlülükleri ve swaplar düşüldükten sonra net rezervinin eksi değerde olması, zorunlu karşılık, bankalar mevduatı vb. şeklinde kasasında tutması gereken dövizler, başka deyişle döviz yükümlülükleri ile swap yoluyla aldığı emanet dövizler toplamının bu tutardaki bir bölümünü de satarak, eksiye geçtiğini gösteriyor.
Nasıl hesaplanıyor?
Merkez Bankası veri tabanında “swap hariç net rezerv” şeklinde hazır bir istatistiki veri bulunmuyor. Banka’nın eski uygulamasında swap işlemlerinin bilançoya etkisi şeffaf bir şekilde yer alırken, mevcut uygulamada, “TCMB Analitik Bilanço”su ile “Ödemeler Dengesi ve İlgili İstatistikleri” kapsamında ile IMF tarafından yürütülmekte olan Özel Veri Yayınlama Standartları (Special Data Dissemination Standards–SDDS) çalışması çerçevesinde hazırlanan “Uluslararası Rezervler ve Döviz Likiditesi” gibi farklı istatistikî veri setlerinden yararlanarak ve “Gösterge Niteliğindeki Merkez Bankası Kurları” baz alınarak yapılan hesaplamalarla “Swap hariç net rezervler” verisine ulaşmak mümkün oluyor.
Swap hacmi verileri Merkez Bankası bilançosunda değil, nazım hesaplarda yer alıyor. Söz konusu istatistikler farklı tarihlerde açıklanabildiği için “swap hariç net rezerv” büyüklüğüne, brüt ve swap dahil net rezerv verisi ile eş zamanlı ulaşmak mümkün olamıyor.