Türkiye ile Suudi Arabistan arasındaki normalleşme süreci ekonomiye olumlu yansıyor. İhracatta yaşanan artış, profesyonel yönetici transferlerine de yansıdı. Sağlıktan ulaşıma, madencilikten giyime birçok sektörde Suudi şirket ve kuruluşları yönetimlerini Türk CEO’lara emanet etmeye başladı.
Son 10 yılda birçok inişli çıkışlı ilişkiler yaşayan Ankara-Riyad arasındaki siyasi hava, normalleşme süreciyle birlikte ekonomiye de yansıdı. 2021 yılında yüzde 90’a yakın düşüş yaşayan ve çeyrek milyar dolara gerileyen ihracat, 2022 yılında 1 milyar doları aştı, 2023 yılında ise 2.6 milyar dolara ulaştı. Siyasetin etkilediği ekonomideki bu iyileşme, geçmişte olmayan bir süreci daha başlattı.
Türk şirketleri, 500 milyar dolara mal olacak NEOM adlı yeni bir şehir projesine başlayan Suudi Arabistan’a yatırım yapmak için kolları sıvadı. Eczacıbaşı’ndan Abdi İbrahim’e kadar Türkiye’nin en önemli şirketleri Suudi Arabistan’a yatırım yapmak için anlaşmalara imza attı. Suudi Arabistan, yeni yatırım ve hızla artan ihracatla Türk markalarını değil, Türk yöneticilerini de ülkeye davet etmeye başladı. Deyim yerindeyse artık sadece Türk ürünleri değil, Türk deneyimleri de Suudi Arabistan’ın tercihi olmuş durumda.
Bildiğiniz üzere Suudi Arabistan’ında içinde bulunduğu körfez ülkelerinde batılı yöneticiler, geçmiş yıllarda revaçtaydı. İngiliz, ABD’li, Kanadalı, Avustralyalı profesyonel yöneticiler, yüksek ücretlerle bu coğrafyada büyümek isteyen, markalaşma sürecine giren şirketlerin CEO’luk, danışmanlık, yönetim kurulu üyeliğine transfer ediliyordu.
Birleşik Arap Emirlikleri’nde yoğun olan “expat” yani yabancı çalışanların yerine yavaş yavaş Türk profesyoneller tercih edilmeye başlanmıştı. Bu konuda en katı ülkelerden biri kabul edilen Suudi Arabistan’da da bu dönüşüm başladı ve şirketlerin üst yönetiminde Türkler yöneticilerin sayısı giderek artmaya başladı. Gelin, değişim rüzgarına giren Suudi Arabistan’da devleri yöneten Türk yöneticilerle tanışalım.
Suudi Arabistan’da profesyonel iş hayatının dikkat çeken ilk Türk yolcularından biri Dr. Fatih Mehmet Gül. Bir hekim ve uluslararası sağlık yöneticisi olan Dr. Gül, Forbes tarafından En İyi 50 Sağlık Lideri listesine giren ilk Türk yönetici. Tıp eğitiminin ardından ABD’deki ünlü eğitim kurumları Cornell Üniversitesi ve Harvard İşletme Okulu’nda eğitim gören Dr. Gül, Acıbadem Hastaneleri’nden de aldığı tecrübeyi Ortadoğu’nun en büyük gruplarından olan ALJ Group ile geliştirdi.
Körfez’in en önemli sağlık gruplarından Fakeeh’te üst yönetici ve CEO gibi unvanlara yükselen Gül, Suudi Arabistan’daki başarılı birçok hastane ve klinik projelerinin yanı sıra, Birleşik Arap Emirlikleri’nde Orta Doğu’nun ilk çevre dostu, LEED sertifikalı üniversite hastanesi olan, Dubai’nin ilk üniversite hastanesi unvanına sahip Fakeeh Üniversite Hastanesi’nde CEO’luk yapıyor.
Gül, devasa proje NEOM’daki ilk hastaneyi kuran ve geliştiren isim oldu. Önde gelen bir doktor ve sağlık hizmetleri yöneticisi olan Dr. Gül, Newsweek tarafından Suudi Arabistan’ın en iyi hastanesi olarak seçilen Dr. Soliman Fakeeh Hastanesi’nin İcra Kurulu Başkanlığı görevini yürütüyor.
Körfez Bölgesi’nde oldukça tanınan bir isim olan Tolga Sezer, Riyad Yönetimi’nin en önemli transferlerinden biri. Sezer’i transfer eden ise Suudi Arabistan devletine ait Public Investment Fund (PIF) Suudi fonunun başında Suudi Arabistan Veliaht Prensi Mohammed bin Salman Al Saud bulunuyor. Dünyanın en büyüğü olan PIF’in yönettiği varlıkların büyüklüğü 925 milyar dolar. Public Investment Fund tarafından yeni kurulan şirketi Badael, İcra Kurulu Başkanlığı görevine geçen yıl Tolga Sezer’i atadı.
Koç Holding ile profesyonel iş hayatına atılan Sezer, Unilever, Yıldız Holding, Aujan, Al Safi gibi sadece bölgenin değil, dünyanın da en önemli şirketlerinde yöneticilik yaptı. 2023 öncesinde Solico Group’un CEO’su olan ve 1 milyar doları aşan geliri yöneten Sezer, Badael’in sigarayı azaltma vizyonuna öncülük etmek ve Krallıktaki herkesin yaşam kalitesini iyileştirmek çalışacak.
Dünyanın en büyük Kamu Yatırım Fonu olan PIF’in Türk transferi Sezer ile sınırlı değil. PIF, Sezer’in ardından bu yılın başında Türkiye’nin 4 büyük havalimanında üst düzey yönetici olarak görev alan tek yönetici olan Ersel Göral’i Suudi Arabistan’ın en gözde havacılık yatırımı olarak dikkat çeken başkent Riyad Kral Salman Uluslararası Havalimanı (King Salman International Airport) Başkan Yardımcısı unvanıyla transfer etti.
Suudi Arabistan Kamu Yatırım Fonu PIF tarafından projelendirilen ve ülkenin “2030 Vizyonu” çerçevesinde yaklaşık 30 milyar dolarlık yatırım ile hayata geçirilecek göreve atanan Göral’ın Başkan Yardımcısı olarak görev yapacağı Kral Salman Uluslararası Havalimanı, 120 milyon yolcu/yıl kapasiteli olacak ve 6 pisti bulunacak.
Ersel Göral, 2019 Stevie İş Ödülleri’nden “Dünyada Yılın Ulaştırma Yöneticisi” kategorisinde bronz ödül kazandı. 2020 yılında ise Business Life dergisi tarafından Türkiye’de iş dünyasına yön veren 50 CEO arasına seçildi. Göral’ı yakında Riyad Kral Salman Uluslararası Havalimanı’nın CEO’su olarak görebiliriz.
Daha birkaç yıl önce kadınların otomobil bile kullanamadığı Suudi Arabistan, yeni yönetimle birlikte devrim yaşıyor. Vision 2030 adı verilen bu devrimin en ilginç adımlarından biri de mayıs ayında düzenlenen mayo defilesiydi. Defile Suudi Arabistan’ın Kızıldeniz tatil beldesi Ummahat Adası’nda düzenlenen Kızıldeniz Moda Haftası sırasında Faslı tasarımcı Yasmina Qanzal’ın tasarımlarıyla Regis Red Sea Resort’ta yapıldı.
Moda haftası, Veliaht Prens Muhammed bin Selman tarafından denetlenen Suudi Arabistan’ın Vizyon 2030 sosyal ve ekonomik reform programının merkezinde yer alan mega projelerden biri olan Red Sea Global’ın bir parçası. Fikir babası ise GAP, Gucci ve Swarovski gibi markalarda yöneticilik yapmış, dünyada modaya yön veren 500 isim arasında seçilen Burak Çakmak isimli bir Türk.
Birleşmiş Milletler’e bağlı kurumlarda da çalışan, dünyaca ünlü Parsons Moda Tasarım Okulu’nda moda dekanı olarak beş yıl görev yaptıktan sonra Cambridge Üniversitesi’nde ders veren, Çakmak, 2021 yılında Suudi Arabistan Kültür Bakanlığı bünyesinde kurulan Moda Komisyonu’nun İcra Kurulu Başkanlığı (CEO) görevine atandı.
Konu AMAK’tan açılmışken, Suudi devinin yönetim kurulunda da bir Türk üye bulunuyor. Eczacıbaşı Esan’ın eski CEO’su Savaş Şahin, AMAK’ın Yönetim Kurulu Üyesi.
Geçmişte AMAK’ın CEO’luğunu da yapan Şahin, geçmiş yıllarda Eurogold, Inmet Metal Mining gibi Türk ve Avustralyalı şirketlerde çalıştı. 2010-2017 yılları arasında Koç Holding’e ait Demir Export CEO’su da olan Savaş, 2022 yılında ESAN’ın CEO’su ve Yönetim Kurulu Üyesi oldu. Bu görevinden Mart 2024’te ayrılan Şahin, hemen ardından AMAK’taki yeni görevine atandı.
Geçmişi 1967 yılına dayanan AMAK, altından çinkoya çeşitli madenlerde faaliyet gösteriyor. AMAK’ın Masane Madeni ve Guyan açık ocağı, yılda 25 bin ons altın üretim kapasitesine sahip. Suudi devinin portföyünde bulunan maden ocaklarında 105 bin 600 ons gümüş, 42 bin ton çinko, 22 bin ton bakır üretim kapasitesine sahip.
Bu ayın ilk günlerinde DÜNYA Gazetesi’nde “Suudi devine Türk CEO” başlığıyla duyurduğumuz haberde bölgenin en önemli madencilik şirketlerinden biri olan Almasane Alkobra Mining (AMAK) şirketinde yönetim değişikliğinden bahsetmiştik. AMAK yönetimi, CEO görevini yürüten Christopher Gerard Warwick’in yerine Nihat Soyer’i atadığını duyurdu. Bu atama ile birlikte ilk kez Suudi bir ağır sanayi şirketi kaptan köşkünde dümeni Türk bir yöneticiye emanet etmiş oldu.
Dedeman, Ciner, Cengiz Holding gibi şirketlerin madencilik iştiraklerinde 30 yıllık deneyimi olan Soyer, Arnavutluk, Kırgızistan ve Suudi Arabistan’da hem açık ocak hem de yer altı madenleri projelerinde yer aldı. Türk CEO, Avustralya Madencilik ve Metalurji Enstitüsü, Suudi Mühendisler Konseyi (SCE) üyesi. Soyer’in yöneteceği AMAK şirketi, geçtiğimiz yıl Türk devi Esan Eczacıbaşı ile bir ortaklık anlaşması imzalamıştı.
AMAK’ın yanı sıra Esan Eczacıbaşı ve Birleşik Arap Emirlikleri merkezli Arab Mining Co. Suudi Arabistan’da endüstriyel madencilik alanında 1 milyon Suudi riyali (267 bin dolar) sermayeli bir ortaklık kurma konusunda niyet mektubu imzalamıştı. Kurulacak ortaklığın yüzde 45’şer payı Esan Eczacıbaşı ve AMAK’a, geri kalan yüzde 10’u ise Arab Mining’e ait olmuştu.