E?er biraz ilgili ise bizim ku?aktaki insanlaryn köy enstitüleri tarty?malarynyn dy?ynda kalmy? olmalary dü?ünülemez.
Benim köyümde bol paça pantolonu ilk kez giyen insan Casym Yurtalan'dy. Ladik'teki enstitüden yaz tatillerinde köye gelirdi; ilk ö?retmenli?inin bir bölümünü de köyümüzde yapty. Köyün gözü önündeki insandy; her davrany?y tam bir "köylü kurnazly?ynyn" besledi?i "köy dedikodusunun "oda?ynda yer alyrdy.
Ne yazyk ki, bizim gençlik dönemimizde köy enstitüleri, zenginlik üretiminde insan kayna?y geli?tirilmesinde bir "araç" olarak tarty?ylmaz; ideolojik tabanly siyasi önyargylarla bezenmi? "yana olanlar" ve "kar?y duranlar" arasynda, a?yrlykly olarak "suçlama tonu" ta?yyan bir söylemin sy?ly?ynda sürüp giderdi.
Tarty?ma metodu
Zaman içinde ö?rendik ki tarty?malaryn "metodu", toplumun enerjisini yönlendirmede araçlardan biri. ?imdi biliyoruz ki, "tarih bilinci" geli?tirmeyen, tarih bilincini "ekonomi bilinci" ile beslemeyen ve "hukuk bilinci" ile güven altyna alynmayan toplumlar, insan ve sermaye kaynaklaryny zenginlik üretimi için etkin bir biçimde kullanamyyor. Bildi?imiz bir ba?ka gerçek daha var: Hatyralaryny, hayallerinin önüne koyan toplumlar da yaratycy-yenilikler üretemiyor; ürettiklerini de sürdürme konusunda ciddi zayyflyklar gösteriyor.
Köy enstütülerinin yyl dönümünde, konuyu bir hatyra olarak de?il, oradan çykarylacak dersler açysyndan tarty?mak istiyoruz.
Enstitülerde okuyan ö?rencilerin hep birlikte söyledikleri mar?yn ba?langyç dizlerini anymsayalym: "Sürüp, ekip, biçeriz;güvenip ötesine/milletin öz kazancy milletin kesesine."
E?er tarihten ders alarak, gelece?i daha sa?lam temeller üzerinde in?a etme iddiamyz varsa, ülkemizde yaratylan Köy Enstitüleri projesini neden sürdüremedi?imizi, bu bir "yanly?" ise benzer yanly?lary tekrarlayyp tekrarlamady?ymyzy tarty?manyn yarary yok mudur?
Yakla?yk yarym yüzyyldyr dü?ündü?üm ama bir türlü çözemedi?im sorular var zihnimde: Köy enstitüleri, kooperatifçilik hareketi ile Verem ve Sytma Sava?y projeleri ayny dönemde ba?lamy?. Birincisinin önü tamamen kesilmi?, ikincisi tam anlamyyla bir dejenarasyona u?ratylmy?, üçüncüsünde ise uluslararasy ölçeklerde örnek gösterilen bir ba?ary sa?lanmy?. Ekonomik içeri?i olan, zenginlik üretiminde uzun dönemli sa?lykly geli?menin kayna?yny olu?turacak insan sermayesi geli?tiren köy enstitüleri ile "i?birli?i bilinci" yaratarak kaynak kullanymynda "verimlili?i" artyrmasy beklenen kooperatifçili?i dejenere eden metotsuz tarty?mayy bugün hangi alanlarda yapyyoruz?
Sermaye maliyeti yüksekli?i
Referans kaynaklarda "günah" synyrlary daha net olan "faiz" konusunu yeterince tarty?mayan ama simgesel nitelikli "ba?örtüsünü" bu kadar derin bölünmelere ta?yyan tarty?malaryn oda?yna yerle?tiren anlayy? üzerine dü?ündünüz mü? Bu tarty?malaryn Köy Enstitüsü tarty?malaryna benzeyip benzemedi?ini irdelediniz mi?
Yatyrym iklimini ve geli?meyi ba?örtüsü mü daha yakyndan ilgilendiriyor; yoksa iradi ve idari kararlardan birebir etkilenen "sermaye maliyeti yüksekli?i" mi?
Ba?ta Marmara ve Ege Bölgesi gibi ekonominin yüzde 70'ini denetim altynda tutan geli?me alanlary ile di?er potansiyel geli?me bölgelerinde giri?imciye "rekabette ?ans e?itli?i" yaratacak ula?ym, ileti?im altyapylaryny; ihtisasla?my? organize sanayi bölgelerinde ranta konu olmayacak yer tahsislerini, rekabet ?ansy yaratacak hukuk sistemini, verimlili?i artyracak i?gücü profilini yeti?tirme ve nitelikli eleman ihtiyacyny kar?ylayacak sistemleri mi daha çok tarty?yyoruz; yoksa, siyasi parti liderlerinin birbirlerine ne söylediklerini mi?
Gelece?e güvenip sürüp, ekip biçmeyi "topraktan bilgi üretimine" ta?ymanyn temelini olu?turan alanlar ilgi menzilimizin dy?ynda kalyyor.
Bütün sektörlerde konsolidasyonun alabildi?ine hyzlandy?y günümüzde; sektörler ba?lamynda "dönü?ümü yönetme" konusunu tarty?malar gerekti?i gibi yo?unla?myyor ve derinle?miyor.
Yarym yüzyyldyr tarty?malarymyz hep ekseninden kaçyyor. Kötülüklerin saklandyklary "kutsal ?a