Ekonomide bazı konular vardır ki, sakız gibi döndüre döndüre çiğnenir; belli dönemlerde hep gündeme geliverir.
Asgari ücretten vergi almamak örneğin. Bu kaçıncı gündeme gelişi, sayabilen var mı? Hem de yanlış bir tanımla.
Zenginden daha çok vergi almak... Kaldı ki bu yeni bir kavram da değil Türkiye için. Güngör Uras Hocam dün Milliyet'te detaylı olarak yazdı bu konuyu; bu kavramla ne denilmek istendiğini, geçmişte nasıl uygulamalar olduğunu anlattı.
"Asgari ücretten vergi almamak" olarak tanımlanan konuya gelince. Dedik ya, bir kere tanım yanlış. "Asgari ücretten vergi almamak" diye bir şey olmaz, olamaz. Doğrusu, "gelirlerin asgari ücrete kadar olan kısmından vergi almamaktır".
Söylenmek isteneni bu şekilde uzun uzun ifade etmeye kalkışmak zordur; kabul, ama en azından kastedilenin ne olduğunu bilelim de ona göre hareket edelim. Yoksa, halen 940 lira 50 kuruş olan brüt asgari ücreti vergi dışı bırakmak, ama örneğin 941 lira olan ücreti vergilendirmek gibi bir durum ortaya çıkar ki, bunun kabul edilebilir bir yanı olmadığı açıktır.
Sorunun birkaç boyutu var
Gelirlerin asgari ücret kadarki kısmından vergi alınmamasına karar verildiği takdirde, bu durumun yaratacağı temel sorun, vazgeçilmek zorunda kalınacak vergiden doğacak boşluğun ne şekilde doldurulacağı. Bu şekilde vazgeçilecek vergi gelirinin yıllık bazda 3.5 milyar lira dolayında olacağı dile getiriliyor.
Bütçe hedefleri konusunda çok duyarlı olan hükümet, ortaya çıkacak bu kaybı telafi etmek için ne yapacak? Ya hani şu son günlerin tartışma konusu olan zenginden daha çok vergi almak yönünde somut adımlar atılacak ya da son zamanlarda, hatta sıkışılan her zaman yapıldığı gibi dolaylı vergilere yüklenilecek. Fark dolaylı vergiler artırılarak kapatılacaksa, ne anladık biz bu işten!
Fark işçiye mi, işverene mi?
Halen uygulanmakta olan asgari ücret brüt 940 lira 50 kuruş; bu ücretten bekar ve çocuksuz bir işçi için yüzde 15'lik vergi dilimine göre 53 lira 42 kuruş vergi kesiliyor, diğer kesintilerden sonra işçinin eline net 739 lira 79 kuruş geçiyor.
Bu asgari ücretin işverene maliyeti ise 1.095 lira 68 kuruş düzeyinde bulunuyor.
Bunlar asgari ücretle ilgili rakamlar. Dedik ya, bir vergi istisnası gelirse, bu istisna gelirlerin asgari ücrete kadarki kısmını kapsayacak, daha fazla sayıda çalışan için vergi istisnası söz konusu olacak.
Şimdi tartışma, vazgeçildiği takdirde bu verginin kimde kalacağı noktasında yoğunlaşıyor. İşçi ve işveren tarafları doğal olarak "Bu para bizim hakkımız" diyor.
Devlete gitmeyecek vergi ya ücretlere eklenerek çalışanlara verilecek ve gelirler artacak ya da zaten vergiyi ödemekte olan işverenin cebinde kalacak.
"Zaten vergiyi ödemekte olan işveren" tanımını özellikle kullanıyorum. Türkiye'de vergiyi fiili olarak da işveren öder, realite olarak da. Çalışan, vergi ödemekte olduğunu ancak bir üst gelir dilimine girdiğinde ve bu yüzden maaş ya da ücreti azaldığında fark eder. Memur ya da işçiye ta başta denilse ki "Sizin bu dönem alacağınız para net şu kadar, vergi ve diğer kesintileri biz ödeyeceğiz"; bu durum çalışan açısından ne fark yaratır.
Zaten devlet memurlarından vergi kesilmesi kadar tuhaf bir durum da yok ya. Devlet hem brüt maaş veriyor, sonra bu maaşın bir kısmını vergi olarak kesip diğer cebine koyuyor. Hem siz devlet memurlarıyla ilgili olarak brüt maaş üzerinde durulduğunu, bu rakamın açıklandığını hiç duydunuz mu?
Aynı durum asgari ücret için de geçerli değil mi; hep, net asgari ücret konuşulmaz mı?
Vazgeçmek zor, dağıtmak daha az zor!
Gelirlerin asgari ücrete kadar olan kısmından vergi almamak kulağa hoş gelen bir dilek kuşkusuz. Bunu gerçekleştirmek ise hiç kolay görünmüyor.
Bu aşama geride kalsa bile, alınmasından vazgeçilecek parayı kime aktaracaksınız, şimdiden bunun kavgası veriliyor, kulisi yapılıyor. Ama o aşamaya gelinirse, bu daha kolay çözülecek bir sorun gibi duruyor. Vergiyi fiilen ve gerçek anlamda ödeyenin parayı alma olasılığı ağır basıyor.
Ancak şu 2013 ve 2014 seçimleri var ya... Siyasi tercihler, bir anda ekonomik tercihlerin üstüne çıkabilir.