GİRİŞ
80’li yılların ikinci yarısından itibaren sporun endüstrileşmesiyle birlikte, futbol ve diğer spor dallarının gelir kalemlerinde önemli sayılabilecek niteliksel bir değişim yaşandı.
Neydi değişen ve gelişen?
Sporda özellikle de futbolda digital yayın platformlarının giderek gelişip yaygınlaşması, futbol kulüplerinin gelirlerinin de değişimine yol açtı. Kulüplerin maç hasılatı, reklam geliri gibi klasik gelir kalemlerine bu gelişime paralel olarak medya gelirleri, sponsorluk ve merchandising gibi endüstriyel gelir kalemleri eklendi. Bu değişim ve gelişim, futbolun daha geniş kitlelere ulaşarak yaygınlaşmasına ve futbol gelirlerinin büyümesine neden oldu.
Bu gelir kalemleri içinde özellikle sponsorluk, günümüzde Avrupa’da ve dünyada önemli bir gelir kalemi olarak karşımıza çıkıyor. Bizde ise konunun önemi ve ciddiyeti son on yılda yeni yeni kavranmaya başlandı. Avrupa ve dünyada ciddi bir büyüklüğe sahip sponsorluk gelirleri, bugün ülkemizde hâlâ yeterli bir hacime ulaşamamış olsa da spor kulüpleri ve futbol için önemli bir kaynak durumunda...
Sponsorluk sporun desteği
Bugünün endüstriyel ve teknolojik dönüşümü içinde medyadan sigortaya, biradan fast fooda, bankalardan şirketlere kadar olan tüm kurum ve kuruluşların sporda marka olmuş kulüp ve sporculara milyar dolarlara ulaşan sponsorluk desteği verdiklerini görüyoruz.
Sport Business Associates’e göre küresel bazda spora ayrılan sponsorluk harcamaları toplamı 2008 yılında 42,5 milyar dolara ulaşmış durumda. 2006 yılında 33,6 milyar dolar düzeyinde olan sponsorluk harcamaları 2002 yılında yaklaşık 24,4 milyar dolar civarındaydı. Bu tutar içinde futbolun payına düşen kısım ise 10,5 milyar dolar düzeyinde. Bu tutar 2006 yılında 8,5 milyar dolar civarındaydı. Bu haliyle diğer spor dalları, özellikle de Avrupa dışındaki takım sporları, futboldan daha fazla sponsorluk geliri elde ediyor.
Yukarıdaki tablodan da görülebileceği üzere global olarak tüm sponsorluk sözleşmeleri 2000 yılında 17,5 milyar dolar civarında tahmin edilirken, aynı yıl itibariyle futbolun bu sözleşmelerden aldığı pay 4,5 milyar dolar civarında. Yüzde 26’ya karşılık gelen bu tutar 2000-2008 arasında da çok fazla değişmiyor. 2008 yılına gelindiğinde tüm dünyadaki sponsorluk sözleşmelerinin hızla arttığını gözlemliyoruz. Bu artışta özellikle Olimpiyatlar, Dünya Şampiyonaları ve Avrupa Futbol Şampiyonası gibi büyük organizasyonların önemli rol oynadığını söyleyebiliriz. Nitekim 2004 ve 2008’te düzenlenen Olimpiyatların Sponsorluk sözleşmelerini önemli tutarlara taşıdığını görüyoruz. Yine 2002 ve 2006 yıllarında düzenlenen Dünya Futbol Şampiyonası da sponsorluk sözleşmelerinde önemli artışlara yol açmış görünüyor.
Tüm dünyada yapılan sponsorluk sözleşmelerinden futbolun aldığı pay aşağıdaki tabloda net olarak görülmektedir. Buna göre; 2000 yılında 4,5 milyar dolar civarında futbol sponsorluk sözleşmelerinden yüzde 26 pay alırken; bu tutar 2008 yılı itibariyle 10,5 milyar dolara ulaşmış durumda. Futbolun sekiz yıllık süre içinde sponsorluk payı oransal anlamda çok fazla değişmezken, mutlak anlamda aldığı pay %133 artmıştır. Aynı dönemde genel sponsorluk sözleşmeleri ise mutlak olarak 25 milyar dolar artarak 42,5 milyar dolara ulaşırken, bu süreçte %142 büyümüştür. Aşağıdaki tablodan da görülebileceği üzere futbolun payı genel sponsorluk sözleşmelerini yaklaşık dörtte bir kadardır.
Genel Sponsorluk Sözleşmeleri Ve Futbol’un Payı
Genel
Sözleşme Futbolun
Tutarları payı Futbolun
Yıllar Milyar $ Milyar $ Payı
2000 17,5 4,5 0,26
2001 21,2 5,8 0,27
2002 24,4 6,5 0,27
2003 25,1 6,1 0,24
2004 27,4 6,9 0,25
2005 29,2 7,1 0,24
2006 33,6 8,5 0,25
2007 37,4 9,2 0,25
2008 42,5 10,5 0,25
Avrupa’da futbolunun sponsorluktan elde ettiği toplam tutar ise Deloitte’un yıllık finansal raporlarına göre 3,6 milyar dolar civarında...Bu tutarın paylaşımına bakıldığında beş büyük ligin bu pastadan aldığı pay %52’ye yaklaşırken, diğer 47 UEFA üyesi ülkenin aldığı pay sadece %48 seviyesinde kalıyor.
Sponsorluk gelirlerinin en yüksek olduğu turnuvaların başında şüphesiz ki, Dünya Kupası organizasyonları geliyor. 2006 Dünya Kupası’nın on beş resmi sponsoru olan Adidas, Budweiser, Avaya, Coca-Cola, Continental, Deutsche Telekom, Emirates, Fujifilm, Gillette, Hyundai, MasterCard, McDonald's, Philips, Toshiba ve Yahoo!’nun, bu turnuvaya yaklaşık 896 milyon dolar tutarında sponsorluk desteği sağladıkları FIFA tarafından ifade edildi. FIFA’nın açıklamalarına göre 2006 Dünya Kupası’nda elde edilen 2,4 milyar dolar pazarlama gelirinin 896 milyon dolarlık kısmını sponsorluk gelirleri oluşturuyor. Daha şimdiden Adidas, Hyundai, Coca-Cola, Sony, Visa ve Emirates 2010’da Güney Afrika’da düzenlenecek Dünya Kupası için 130 milyon dolar civarında sponsorluk desteği vereceklerini FIFA’ya taahhüt ettiler.
Sponsorluk kurumunun genel olarak marka ve markalaşabilen kulüplere odaklandığını görüyoruz. Nitekim bu gelirden en fazla payı alan kulüplere bakıldığında karşımıza futbolda uluslararası marka olabilmeyi becerebilmiş futbol kulüpleri çıkıyor. Bu kulüplerin sponsorluk gelirleri bugün itibariyle ciddi büyüklüklere ulaşmış durumda. Aşağıdaki tabloda da net olarak görülebileceği üzere, en yüksek sponsorluk gelirini elde eden kulüpler olarak karşımıza 93,7 milyon dolarla Chelsea çıkıyor. Chelsea’yi ise 92,1 milyon dolarla Bayern Münich takip ediyor. Özellikle Alman ve İtalyan liglerinde sponsorluk gelirlerinin büyük kısmı ligi domine eden takımlar arasında paylaşılıyor. Ancak İngiltere’de ise durum biraz daha farklılık gösteriyor. Bununla birlikte Avrupa’da en yüksek sponsorluk sözleşmeleri de yine Premier Lig’de imzalanıyor. Arsenal’in Emirates ile yaptığı sponsorluk sözleşmesinin tutarı yüz milyon Sterlin civarında…
Aşağıdaki tabloda yer alan tutarlar sadece sponsorluk gelirleri olup, ticari sözleşmelerden doğan gelirler dikkate alınmamıştır.
Avrupalı Kulüplerin Yıllık Sponsorluk Gelirleri (2006-07)
Kulüp milyon dolar
Chelsea 93,7
Bayern Münich 92,1
Man.Utd. 80,6
Real Madrid 78,1
Juventus 75,5
Milan 65,8
B.Dortmund 51,5
Arsenal 44,9
Liverpool 34,9
Tottenham H. 25,6
Ajax 19,8
Celtic 18,9
Newcastle 16,5
AstonVilla 16,2
Westham 14,8
Southampton 13,2
G.Rangers 7,5
Sunderland 7,3
Porto 3,2
Fenerbahçe 8,7
Galatasaray 6,5
Beşiktaş 4,5
2006-07 rakamlarına göre ülkemiz futbolunda sponsorluk gelirleri toplamı yaklaşık 65 milyon dolar civarında. Bu tutarın %30’u ise yukarıdaki tablodan da görüleceği üzere üç büyüklere gidiyor. Futbol dışında diğer 21 branşın toplam sponsorluk geliri ise Gençlik Spor Genel Müdürlüğü rakamlarına göre 3,7 milyon YTL tutarında. 21 dal içinde saymadığımız basketbolda ise özellikle son zamanlarda kurumların özel sponsorluk çalışmalarıyla ortaya çıkan tutarlar 25 milyon dolara ulaşmış durumda.
Avrupa futbolunda Sponsorluk
Bugün Avrupa futbol pastasının büyüklüğü Deloitte’un raporlarına göre 13,5 milyar Euro civarında... Bu pastanın yaratılmasında Avrupa futbolunu domine eden beş büyük ligin payı ise %64’e ulaşmış vaziyette. Yani yaratılan toplam gelirin %64’ü beş büyük lig arasında paylaşılıyor. Bu inanılmaz bir oran ve aynı zamanda haksız rekabetin de temel dinamiğini oluşturuyor. Avrupa futbol pastasının yaratılmasında beş büyük ligde gelirlerin dağılımı içinde sponsorluk gelirlerinin yüzdesel dağılımı, ülkemiz rakamları ile birlikte aşağıdaki tabloda gösteriliyor.
Avrupa Futbolunda Beş Büyük Lig’de Sponsorluk Gelirlerinin Payı (2007-08)
Gelir kalemleri (%) İngiltere İtalya İspanya Almanya Fransa Türkiye 5 Büyük Lig Ort.%
Sponsorluk gelirleri 25 14 37 30 18 14 24,80
Yukarıdaki tabloyu dikkatli incelediğimizde, ülkemiz sponsorluk gelirlerinin, toplam futbol pastası içindeki orantısal payı, beş büyük ligle kıyaslandığında ortalamanın çok altında. Beş büyük ligde ortalama sponsorluk gelirlerinin toplam gelirler içindeki payı %24.80 iken; bu oran bizde %14 civarında. Dört büyük kulübün ortalamasıyla oluşturduğumuz sponsorluk gelirleri yüzdesi ülkemizde %14 düzeyinde seyrediyor. Bu oran beş büyük ligin ortalaması olan %24,80’den %43,5 daha az…Avrupa futbol gelirleri içinde sponsorluk gelir dağılımı en yüksek lig olarak karşımıza %37’lik payla İspanyol La Liga çıkıyor. İspanyol ligini ise %30’luk payla Alman Bundesliga izliyor. Bundesliga’da yaratılan futbol gelirlerinin %30’u sponsorluktan geliyor. Almanya’yı sırayla İngiltere ve Fransa takip ediyor.
Avrupalı futbol kulüplerinde sponsor firmalar
Dünya futbol pastasının yaklaşık üçte ikisinin üretildiği Avrupa’nın, aynı zamanda sponsorluk gelirlerinin önemli bir kısmının da yaratıldığı bölge olduğunu söyleyebiliriz. Sponsorların genelde futbolda yöneldiği kulüpler uluslararası markalaşabilmiş kulüpler… Nitekim bugün Avrupa futboluna damgasını vuran marka kulüpler ve bunların son sponsorları Mustafa TAHA tarafından derlenen aşağıdaki tabloda dikkatlerinize sunuluyor.
Kulüpler Teknik Malzeme Sponsoru Ana Sponsor Ana Sponsorların Sektörleri
Manchester United Nike AIG Sigorta
Borussia Dortmund Nike Warsteiner İçki
Real Madrid CF Adidas Ben-Q Mobile İletişim
Internazionale Nike Pirelli Otomobil
FC Schalke 04 Adidas Victoria Finans
AS Roma Diadora Yok Yok
AC Milan Adidas Bwin Online Casino
Celtic Nike Carling İçki
Barcelona Nike Unicef Sosyal Sorumluluk
Bayern Munich Adidas T Mobile İletişim
Newcastle United Adidas Northern Rock Finans
Olympique Marseille Adidas N9UF (Cegitel) İletişim
Rangers Umbro Carling İçki
Sunderland AFC Londsdale Red Vargy Otomobil
Valencia Nike Toyota Otomobil
Hamburg SV Puma Emirates Havacılık
Liverpool Adidas Carlsberg İçki
SS Lazio Puma INA Assitalia Sigorta
Atletico Madrid Nike KIA Otomobil
Paris Saint-Germain Nike Emirates Havacılık
Juventus Nike Tamoil Enerji/Petrol
Feyenoord Kappa Fortis Finans
Leeds United Admiral Bet24 Online Casino
Chelsea Adidas Samsung Mobile İletişim
Kaiserslautern Kappa Deutsche V. Finans
Arsenal Nike O2 İletişim
RC Lens Nike Orange İletişim
Real Betis Balompie Kappa Globet.com Oyun/Eğlence
Ajax Adidas ABN AMRO Finans
Aston Villa Hummel 32Red.com Online Casino
Anderlect Adidas Fortis Finans
Olympiakos Puma Vodafone İletişim
Porto Nike Portugal Telecom İletişim
Yukarıdaki tabloyu incelediğimizde genelde otomotiv, iletişim ve finans kesiminden firmaların sponsorluğa destek verdiklerini görüyoruz. Bu sektörlerde aynı zamanda lider konumunda olan firmalar, lider kulüplere sponsor oluyorlar.
Teknik malzeme sponsorluğunda Nike’ın açık ara üstünlüğü bulunuyor. Nike’ı, Adidas takip ediyor. Kulüplerin yeşil sahalarda başarısı, sponsorlar için de aynı anlamı ifade ediyor. Kazanan kulüp, sponsoruna da kazandırıyor.
Endüstriyel futbolun en önemli ligi Premier Lig yarattığı gelirler bakımından da Avrupa’nın bir numaralı ligi. Yıllık 2,6 milyar dolar gelir yaratan Premier Lig’de sponsorluk gelirlerinin payı %18 civarında.
2006 Dünya Kupası’nda sponsorluk
Bu turnuva nedeniyle 21 resmi sponsorun yapmış olduğu harcamalar toplamı 850 milyon dolar civarında gerçekleşti. Ancak diğer sponsorların da harcamalarını dikkate aldığımızda toplam sponsorluk harcamaları 1,4 milyar dolara ulaştı.
32 takımın katıldığı Dünya Kupası’nda forma sponsorları olarak karşımıza çıkan üç firma vardı. Bu firmalardan Adidas 6 ülkenin (Almanya, Arjantin, Trinidad ve Tabago, Japonya, Fransa ve İspanya) teknik malzemelerini sağlarken; Puma 12 takımın teknik malzemesini sağladı. Bu ülkelerin içinde şampiyon İtalya da bulunuyor. Final bu anlamda Adidas-Puma finali oldu. Puma’nın destek verdiği ülkeler: İtalya, Polanya, Paraguay, Gana, Çek Cumhuriyeti, Fildişi Sahilleri, Togo, İsviçre, İran, Angola, Suudi Arabistan ve Tunus.
Nike ise sekiz takıma teknik malzeme sponsorluğu sağladı. Bu ülkeler ise: Brezilya, Portekiz, Hırvatistan, Avustralya, Amerika, Hollanda, Güney Kore, Meksika.
2006 Dünya Kupası'nda 21 firma resmi sponsor statüsünde yer alıyor. Hyundai, Coca Cola, Adidas, Continental, Emirates, Fujifilm, Gillette, MasterCard, McDonalds, Philips, Toshiba ve Yahoo gibi ünlü markaların ödediği toplam sponsorluk rakamı 850 milyon dolara ulaşmış durumda. Bu konuda Zaman Gazetesi Sporvizyon ekinde çıkan araştırmadan bazı bilgilere bir göz atalım.
Bu sponsorlar içinde en önemli sponsor olarak karşımıza Alman Adidas çıkıyor. Alman spor giyim firması Adidas, şampiyonanın başlamasına kısa süre kala en büyük reklam kampanyasını başlattı. Firmanın kampanya için ayırdığı bütçe 200 milyon dolar civarında. Adidas, 8 yıl boyunca Dünya Kupası’nın sponsoru olmak için 350 milyon dolar ödeyecek. Dünya Kupası'nın maçlarında da Adidas'ın “Team Geist” (Takım Ruhu) isimli topu kullanıldı. Adidas, bu toplardan bugüne kadar 10 milyon civarında sattı. (Adidas bu toptan 15 milyon adet satmayı planlamaktadır.)
AVAYA Dünya Kupası'nın en stratejik noktalarından biri de elektronik bilgi ağı. Alman Avaya firması, 15 trilyon byte'lık veri akışını hızlı ve hatasız olarak yönetme sorumluluğunu üstlendi.
COCA COLA 72 yıldır Dünya Kupası'nın resmi sponsorluğunu üstleniyor. Yapılan anketlerde genellikle Dünya Kupası'nın en başarılı sponsoru seçiliyor. 100 kişiden 51’i Dünya Kupası denince Coca Cola'yı hatırlıyor. Coca Cola, bu yıl da geleneğinden vazgeçmedi ve FIFA ile 2022'ye kadar sözleşme imzaladı.
CONTINENTAL Almanya'nın en büyük lastik üreticisi. Continental, Türkiye'de Digitürk vasıtasıyla futbolseverleri Almanya'ya götürmek için çeşitli kampanyalar düzenledi.
DEUTSCHE TELEKOM Bayern Münih ve Alman Futbol Federasyonu'nun sponsorluğunu yapan Deutsche Telekom, 12 stadın 10'unda teknik altyapıyı sağladı ve trafik kontrol sistemleri, radyo ve televizyon yayınları ile bilgi ağının yapılanmasında önemli rol oynadı.
FLY EMIRATES 1985’te Dubai’de kurulan havayolu şirketi Emirates, bugün 47 ülkede, 67 şehre uçabilen, dünyanın en büyük hava filolarından birine sahip. FIFA’nın en yeni sponsorlarından biri.
FUJI FILM Fuji, FIFA’nın en sadık sponsorlarından biri. Japon fotoğraf-film şirketi, 1982’den beri Dünya Kupası'na sponsorluk yapıyor.
GILETTE Amerika'nın en büyük jilet firması olan Gilette, kuruluşundan bu yana geçen 100 yıl içinde dünya pazarının büyük bölümünü eline geçirdi. Gilette, 1970 Dünya Kupası'yla başlattığı sponsorluk serüvenini kesintisiz olarak bugüne taşıdı.
HYUNDAI Dünyanın en büyük otomotiv üreticilerinden biri olan Hyundai, ülkesi Güney Kore'nin gururu. 1999’da FIFA ile tanışan Hyundai, 2002 Dünya Kupası’nın da otomotiv sponsoruydu.
MASTERCARD MasterCard, 1990, 1994 ve 2006 Dünya Kupası’nın yanı sıra Şampiyonlar Ligi’nin de sponsorlarından.
MCDONALD'S Amerika'nın ünlü gıda firması. 1994'ten bu yana Dünya Kupası’nın sponsorlarından.
PHILIPS 1986’da Meksika'da düzenlenen Dünya Kupası’na ilk kez sponsor olan Hollandalı teknoloji devi Philips, 2006 Dünya Kupası’nın da elektronik alanındaki sponsoru oldu. Philips, Almanya’daki organizasyonda 12 stadın 8’ini aydınlatacak. Statları televizyon, DVD ve ses ekipmanlarıyla donatan Philips, basın merkezlerine de 3 bin televizyon ve video yerleştirdi.
TOSHIBA FIFA’ya ilk kez 2002 Dünya Kupası'nda sponsor olan Japon elektronik devi Toshiba, aradan geçen sürede bu bağı korumayı başardı. Futbola destek veren Toshiba, stadyumların dışına kuracağı 60 metrekare ebadındaki dev ekranlar ve organizasyon komitesine bağışladığı 2 binden fazla dizüstü bilgisayarla, FIFA’nın gözde sponsorları arasında yer alıyor.
YAHOO 2005'te Konfederasyon Kupası’na sponsor olarak katılımda bulunan bilişim ve internet şirketi Yahoo, 2006 Dünya Kupası’nda da görev başında. FIFA’nın desteğiyle Dünya Kupası'nın resmi internet sitesini oluşturan Amerikan şirketi, milyonlarca insana bu büyük organizasyonla ilgi en ince ayrıntıları aktardı.
Ülkemizdeki sponsorluk desteğinin Avrupa ile karşılaştırılması
Avrupa futbolunda ve ülkemizde sponsorluk gelirlerini kıyasladığımızda ise karşımıza aşağıdaki tablo çıkıyor. Tablodan da görülebileceği üzere, Avrupa futbolunda en yüksek sponsorluk gelirini 468 milyon dolarla tutarla Premiership yaratıyor.
2005-06 İtibariyle Avrupa Futbolu’nda Sponsorluk Gelirleri
Premier Lig ile en yakın ikinci büyük lig Bundesliga arasındaki sponsorluk gelirleri farkı tam 219 milyon dolar. Premier Lig yarattığı 2,6 milyar dolarlık futbol geliriyle zaten Avrupa futbolunun en zengin ligi konumunda. İngiliz ligi mutlak değer olarak Alman Bundesliga’dan daha fazla sponsorluk geliri elde etmesine karşın; yerel lig gelirlerinin bileşimine bakıldığında Bundesliga gelirleri içinde sponsorluk gelirlerinin payı %22 civarında. Bu oran Premier Lig’de ise %18 düzeyinde... Bu bağlamda Alman Bundesliga’nın endüstriyel gelişim içerisinde daha fazla sponsoru futbola çekebildiği görülüyor. Ülkemiz özelinde ise beş yüz milyonluk futbol pastamızın altmış beş milyonu sponsorluktan geliyor. Yani toplam futbol gelirlerimizin %13’ünü sponsorluk gelirleri oluşturuyor. Toplam sahip olduğumuz futbol geliri içinde sponsorluk gelirlerinin payı Avrupa normlarında olmasına karşın, sponsorluk kurumunun yarattığı toplam 65 milyon dolarlık gelir, toplam 2.4 milyar dolarlık Avrupa futbol sponsorluk gelirinin sadece %3’üne tekabül ediyor. Bu oran sponsorluk kurumunun ülkemizde yeterli düzeyde çalıştırılamadığının bir göstergesi olarak algılamamız gerekiyor. Bu durum aşağıdaki grafikte de da net olarak görülüyor.
Yukarıdaki grafik bize Avrupa futbol pastasında sponsorluk gelirlerinin, lokal ligler çerçevesinde nasıl dağıtıldığını gösteriyor. Avrupa futbolunun gelişimine destek olmak üzere Toplam 2,4 milyar dolar civarında bir fon, futbol kulüplerine aloke edilmiş durumda... Bu dağılım içinde beş büyük ligin payı %52’ye ulaşırken; diğer kırk yedi ligin payı ise %48 civarında... Buradan çıkan net sonuç şu: Beş büyük lig, yaratılan her yüz dolarlık sponsorluk gelirlerinin %9,4’ünü kendi aralarında paylaşırken, kalan kırk yedi ülke ise bu gelirlerin sadece %1,02’sini paylaşıyor. Şüphesiz bu çarpık ve dengesiz dağılım, beş büyük lige rekabette büyük üstünlük sağlıyor. Haksız rekabet üstünlüğü sağlayan bu sonucun temel nedeni ise bu ülkelerin endüstriyel gelişimleri sonucunda ulaştıkları makro büyüklüklerin, diğer ülke milli gelirleri ve yaratılan katma değerlerinden daha büyük olması. Aynı zamanda bu ülke liglerinde, sponsorun daha fazla desteğini alabilecek uluslararası marka olmuş çok sayıda kulübün bulunması, sponsorluk fonlarının bu ülke lig ve kulüplerine akmasına neden oluyor.
Ekonomik Kriz Sponsorluğu Nasıl etkileyecek?
Dünya ekonomisindeki dengesizlik ve yaygınlaşan kriz doğal olarak şirketleri sıkıntıya sokuyor. Çoğu şirket yükümlülüklerini yerine getiremediği için faaliyetlerini tasfiye etmek durumunda kalıyor. Bu kapsamda olaya yaklaştığımızda bugün Avrupa ve Dünya futbolunun en önemli kulüplerinin sponsoru konumundaki dev şirketler, içinde bulundukları finansal ve iktisadi olumsuzluklar nedeniyle zor günler yaşamaktalar…
Nitekim, bugün İngiltere’nin en büyük üçüncü tur operatörü, West Ham United’ın sponsoru XL Leisure iflas etmesi; 60 milyon Sterlin cirosunun yüzde yirmisini sponsorluktan elde eden Premiership ekiplerinden West Ham’ı ciddi sıkıntıya soktu. Yine ekonomik krizin derinleşen etkisiyle İngiltere’nin önemli bankalarından ve Premiership’in güçlü ekiplerinden Newcastle United’ın sponsoru Northern Rock’ın batması, yıllık 83 milyon Sterlin geliri olan Newcastle’ın sponsorluk gelirlerine önemli bir darbe vurmuştu.
Premier Lig’de top koşturan futbolcumuz Tuncay’ın takımı Middlesbrough’un sponsoru olan, navigasyon sistemleri üreticisi Garmin de finansal sıkıntı içine giren bir diğer şirket. Garmin’in hisseleri son bir yılda yaklaşık yüzde elli değer kaybetti ve bu düşüş hala devam ediyor. Garmin’in içinde bulunduğu krizden kurtulabilmesi için ciddi finansal desteğe ihtiyacı bulunuyor. Büyük bir olasılıkla Middlesbrough’a sponsorluk desteği bir kaç aya kadar son bulacak.
170 milyon Sterlin cirosuyla Avrupa ve Dünya futbolunun en büyük kulüplerinden olan Manchester United’ın forma sponsorlarından Amerikalı sigorta devi AIG’de bu krizden nasibini alanlardan…Küresel krizden etkilenen AIG’nin içinde bulunduğu finansal sıkıntılar, şirketin hisselerini bu ay itibariyle %31 civarında düşürmüş durumda. Kredi derecelendirme kuruluşlarına göre nakit açığı giderek artan firma ciddi likidite sıkıntısı içinde. Krizden çıkabilmek için varlık satışına yönelmeyi planlayan AIG’ye FED verdiği 120 milyar dolarlık destek, onu içinde bulunduğu krizden tam anlamıyla kurtarabilecek mi önümüzdeki günlerde göreceğiz. AIG’nin içinde bulunduğu kriz nedeniyle sponsorluk desteğini sürdürebilmesi her şeyden önce şirketin yaşamasına bağlı görünüyor.
2005 yılından bu yana Chelsea’nin sponsorluğunu üstlenen Samsung firmasının üretiminin düşmesi ve satışlarının gerilemesi nedeniyle fonlama ihtiyacının artması, şirketin hisselerinin yaklaşık sekiz ay içinde yüzde kırk değer kaybetmesine yol açtı.
Premiership’in sponsorlarından JJB Sports’un hisseleri de krizden etkilenmiş durumda. Yılbaşından bu yana şirketin hisse senetleri yaklaşık %35 değer yitirmiş durumda. Küresel krizin piyasalarda neden olduğu olumsuzluk nedeniyle satışlarında önemli daralmalar yaşayan, Premiership’in diğer sponsorlarından LG Elektronik’in hisseleri % son üç ayda %26; Carlsberg’in hisseleri de son bir yılda %35 değer yitirmiş bulunuyor.
Sadece Premier Lig’de de değil, aynı zamanda diğer Avrupa liglerinde de hemen hemen aynı durum söz konusu. Ancak Premiership’in yapısal özellikleri, bu olumsuzluğun daha ön plana çıkmasına neden oluyor.
Avrupa liglerine baktığımızda; yıllık 2,5 milyar Euro gelir yaratan İngiliz Premier lig’de gelirlerin %25’i; yıllık 1,5 milyar Euro gelir yaratan İtalyan Serie-A’da gelirlerin %14’ü; yıllık 1.3 milyar Euro gelir yaratan Alman Bundesliga’da gelirlerin %30’u; yine yıllık aynı geliri yaratan İspanyal La Liga’da gelirlerin %37’si ve yıllık 1 milyar Euro gelir yaratan Fransız 1.Liginde gelirlerin %18’i Sponsorluk gelirlerinden oluşuyor. Ülkemizde Süper Lig’in sponsorluk gelirleri ise toplam gelirlerin sadece %14’ünü oluşturuyor.
Yukarıdaki açıklamalar bize, önümüzdeki yıllarda şirketlerin kulüplere olan sponsorluklarında küresel kriz nedeniyle bazı daralmaların yaşanabileceğini gösteriyor. Sponsorlukların giderek azalması ya da bu konuya şirketlerin daha az bütçe ayıracak olması, futbol gelirlerinde ciddi düşüşlere yol açabilecek görünüyor. Çünkü giderek daralan iktisadi hacim ve giderek artan fon ve likidite ihtiyacı şirketleri tasarrufa itebilir. Tasarruf edilen para, futbola kanalize olacak paranın azalması anlamına geliyor. Ekonomik durgunluk ve krizlerin yaşandığı konjonktürde, şirketlerce futbola ayrılan bütçenin giderek küçüldüğü geçmiş deneyimlerle sabittir.
SONUÇ
Sonuçta; sponsorluk gelirleri bugün endüstriyel futbolun yarattığı önemli gelir kalemlerinden birisi konumuna gelmiş durumda... Günümüzde kurumsal firmalar digital yayın olanakları aracılığıyla futbolun ve sporun popülerliğini kullanarak, imajlarını küreselleştirebilmek amacıyla yoğun bir şekilde sponsorluğa yöneliyorlar ve bu amaçla yüz milyon dolarlara ulaşan devasa sponsorluk bütçeleri yapıyorlar. Bütçeledikleri bu tutarları da marka olabilmiş kulüplerin emrine sunuyorlar.
Bu sözleşmelerle sponsor firmalar kendi kurumlarının tanınırlığı ve imajlarını futbol endüstrisi aracılığıyla yeryüzünde üç milyar insana ulaştırırken; futbol da bu sözleşmelerden milyarlarca dolar gelir elde ediyor. Her iki tarafında yararına olan bu sözleşmeler zaman zaman futbolu da etkileyebiliyor. Maç saatlerinin düzenlenmesinden tutun da, hangi oyuncunun yeşil sahalarda olması gerektiğine kadar futbolu yönlendirebiliyor.
Bu gelir kaleminden daha fazla pay alabilmenin yolu ise marka olmaktan ve uluslararasılaşmaktan geçiyor. Biz ne yazık ki bugünkü konumumuz itibariyle Avrupa futbol pastasından hak ettiğimiz payı almaktan çok uzağız. Kısa zamanda da bu durumumuzun değişmeyeceği görülüyor.