Son 5 yıla bakmamızın nedeni pandemi ve sonrası değişimleri gözlemlemek içindir. Çünkü pandemi yeni alışkanlıklar getirdiği gibi bir değişimi de toplumlara yaşatmıştır. O nedenle 2019- 2024 içerisindeki 5 yıllık ücret değişimlerine bakıyoruz.
Sosyal Güvenlik Kurumu-SGK kayıtlarına göre Temmuz 2024’de 16 milyon 790 bin çalışanın ortalama bürüt ücreti 36.188 lira. Bu ücretin dolar olarak karşılığı ise 1.102 dolar…
Bundan 5 yıl önce, yani Temmuz 2019’da ise aylık brüt ücret 4.073 TL ediyordu. Onun da dolar olarak karşılığı ise 719 dolar…
Bu rakamlar bize gösteriyor ki, Türkiye’de çalışanların ortalama ücreti son 5 yılda dolar bazında yüzde 53,2 artış göstermiştir.
Tekrar edelim:
Türkiye’de;
Ortalama ücret 1.102 dolar
Son 5 yılda ücret artışı (dolar): %53,2
***
Acaba kim yüksek ücret alıyor? Ve kimin ücreti daha çok arttı?
En yüksek ücret alan sektörler:
Havayolu taşımacılığı
Çalışan sayısı: 41 bin 37 kişi
Ortalama aylık brüt ücret: 3.378 dolar
Son 5 yıldaki ücret artışı %58,0
Hem ücret yüksek hem de ücret artışı ortalamanın biraz üzerinde.
Ham petrol ve gaz çıkartma
Çalışan sayısı: 2 bin 483 kişi
Ortalama aylık brüt ücret: 3.146 dolar
Son 5 yıldaki ücret artışı %48,3
Ücret yüksek ama ücret artışı sınırlı…Ve çalışan sayısı da az.
Kömür çıkarma ve petrol ürünleri imalatı
Çalışan sayısı: 8 bin 924 kişi
Ortalama aylık brüt ücret: 2.888 dolar
Son 5 yıldaki ücret artışı %61,8
Ücret iyi ve ücret artışı da yüksek.
Finansal hizmetler (sigorta ve emeklilik fonları hariç)
Çalışan sayısı: 88 bin 188 kişi
Ortalama aylık brüt ücret: 2.496 dolar
Son 5 yıldaki ücret artışı %65,3
Son beş yılda borsada yaşanan hareketlenmenin fonlar ve diğer kurumlara yayılması etkili olmuş görülüyor. Hem ücret iyi hem de ücret artışı yüksek…
Bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetleri
Çalışan sayısı: 17 bin 498 kişi
Ortalama aylık brüt ücret: 2.437 dolar
Son 5 yıldaki ücret artışı %45,9
Bilimsel araştırma ücreti yüksek görülse de ücret artışı reel olarak eriyor. Türkiye’de ücret artış ortalaması yüzde 53,2 iken, bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde ücret artış oranı yüzde 45,9’da kalmıştır.
Bilgisayar programlama, danışmanlık
Çalışan sayısı: 174 bin 650 kişi
Ortalama aylık brüt ücret: 2.313 dolar
Son 5 yıldaki ücret artışı %69,6
Oldukça iyi bir meslek. Hem ücret yüksek hem de ücret artışı yüksek…Bir de çalışan sayısı çok fazla olmasına rağmen hala bu alanda eksiklik olduğu aşikar.
***
Buradan sonra ücreti ortalamanın üzerinde olan ve ücret artışı da yüksek olan sektörlere bakalım:
Bilgi hizmetleri faaliyetleri:
Bu sektörde 23 bin 754 kişi çalışıyor ve ortalama ücret 2.072 dolar. Ama en önemlisi bu sektörde son 5 yılda ücretler dolar bazında yüzde 111,4 artışla en parlak sektör olmaya başlamıştır.
Son 5 yılda ücret artışı en iyi olan diğer sektörler ise;
%72,8 ila “Madenciliği destekleyici hizmetler”
%90,7 ila “Yaratıcı sanatlar, gösteri sanatları ve eğlence faaliyetleri”
%79,6 ila “İçeceklerin imalatı”
SGK verileri sadece kazananları değil; kaybettiren sektörleri de veriyor. Özellikle çok fazla çalışan sayısının olduğu sektörler burada önce çıkıyor.
Mesela “Bina inşaatı” sektöründe çalışan sayısı 1 milyon 371 bin kişi. Ama bu sektörde hem ücretler 766 dolar ile genel ücret seviyesinin çok altında hem de ücret artışı %42,8 ila genel ücret artışının gerisinde.
Veya “Giyim eşyası üretimi” sektörü… 611 bin kişinin çalıştığı bu sektörde de ücret seviyesi 738 dolarda kalırken ücret artışı da sadece yüzde 38,0’de seyretmiştir.
1 milyon 561 bin kişinin çalıştığı “Perakende” sektöründe ise ücretler 859 dolarda kalırken ücret artışı da yüzde 48,1’de oluşmuştur.
Ülkemiz açısından belki de en önemli gördüğümüz ama ücret seviyesi ve ücret artışı açısından çok üzüntü verici sektörler de bulunmaktadır.
Gelin bunlara bir örnek verelim:
Eğitim…
534 bin kişi çalışıyor. Ücret seviyesi 1.010 dolar ile ülke ortalamasının (1.102 dolar) altında kalıyor. Fakat en acı verici taraf ise şu: Ülkede genel ücretler yüzde 53,2 artarken eğitim sektöründe ücret artışı %39,8’de kalmıştır. Oysa daha 5 yıl önce bile eğitim sektöründe ücretler ülke ortalamasının çok az da olsa üzerindeydi.
Eğitim sektöründe acı veren bir başka nokta ise ücretlerin özel sektörde düşüklüğüdür: Kamuda eğitimci ücreti 1.077 dolarda seyrederken özel sektörde bu ücret 972 dolarda kalmaktadır.
Yine eğitim sektöründe erkeklerin ücreti 1.108 dolar iken kadınlarda bu ücret 955 dolarda kalmaktadır. Türkiye genelinde erkeklerin ücret ortalaması 1.150 dolara gelirken kadınların ücret ortalaması 1.102 dolar ile yüzde 14,6 oranında daha düşüktür.
Ve eğitim gibi çok daha kutsal olan bir meslekte kadın-erken ücret farkı yüzde 16,1’e çıkmaktadır.
Kumar sektörü…
Ve son sektör:
“Kumar ve müşterek bahis faaliyetleri”
Sektörde 5 bin 137 kişi çalışıyor. Eğitim sektöründe ücretler son 5 yılda dolar bazında yüzde 39,8 artış gösterirken KUMAR sektöründe ücretler yüzde 74,2 artış göstermiştir.
Türkiye genelinde ücretler dolar bazında yüzde 53,2 artarken kadınların ücret artışı yüzde 50,0’de kalırken erkeklerde ücret artışı yüzde 55,6 olmuştur.
Özellikle çok istihdam edilen sektörlerde de bu çarpık durum gözleniyor. Mesela perakende ticaret sektöründe dahi kadın ücreti yüzde 47,6 artarken erkeklerin ücreti yüzde 49,1 artmıştır. Dikkate çeken bir diğer sektör ise sağlık sektörüdür. Burada da kadınların ücretleri yüzde 61,2 artarken erkeklerde bu ücret artışı yüzde 71,5’e varıyor. Ve eğitim… Burada da kadınların ücret artışı yüzde 35,7’de kalırken erkelerin ücret artışı yüzde 47,0 oranında gerçekleşmiştir. İstihdamı yüksek sektörlerden giyim eşyasında ve konaklama hizmetlerinde kadınların ücret artışı erkeklerden daha yüksek gerçekleşmiştir.