Hafta hem günlük yaşamda hem de ekonomide ilginç gelişmelerle başladı. Ekonomide ağır karamsarlık sanki biraz dağılır gibi oldu. Kar fırtınası da günlük yaşam planlarını alt üst etti. Olağan koşullarda hakiki bir kampusta yaşamanın keyfini süren Okan Üniversitesi yoğun kar yağışı nedeniyle öğretime ara vermek zorunda kalınca benim de planlarım alt üst oldu.
Çalışma düzenimi yeniden ve yeni bir üniversiteye taşımamın üstünden çok geçmeden tekrar ev ofisine dönmek bazı pratik güçlükler yarattı. Gerekli malzemeden uzak kalmak günlük yazı planlarını da değiştirmemi gerektirdi. Ben de günlük akıştan kopup, son günlerde dikkatimi çeken ilginç bir ekonomi çelişkisini yazmaya karar verdim.
Aslında sözkonusu çelişkiyi bakar bakmaz gördüğümü söylersem yalan olur. Hızla gözden geçirdiğim (ve şimdi de hangisi olduğunu hatırlamadığım) günlük yayınlardan birisinde, ama başka bir bağlamda, böyle bir çelişkiyi ima eden bir şeyler okudum. Sonra, kendi zihnimde evirip çevirdiğimde, piyasa ekonomilerinde çok sık rastlanan uyumsuzluk sorununun somut bir örneğine tanık olduğumuzu düşünmeye başladım. Sizinle bu düşünceyi paylaşacağım. Umarım yanılmıyorumdur.
* * *
Aslında mesele ekonomi öğretisinin yabancı olduğu bir konu değil. Ekonomiyi yönetenlerin yeni bir politika adımıyla ya da politikaya ilişkin bir açıklama yoluyla ekonomiye vermek istediği sinyal ile piyasaların (aktörlerin) bu sinyali algılama biçimi arasında çelişki olması halidir bu.
Bazen piyasaların (aktörlerin) kısa dönemli kazanç hesabı ile iktisat politikası sinyalinin yaptığı uyarı çelişir. Piyasalar, kısa dönemde elde edilecek kazanç uğruna, sinyalle verilmek istenen mesajı anlayıp, içselleştirmek istemez. Sinyal havada kalır. Kazanç güdüsünün biçimlendirdiği piyasa algısı belirleyici olur. Ekonomi bir süre buna göre hareket eder.
Son günlerde bu tür bir çelişkinin ortaya çıktığını düşünüyorum. FED'in yaptığı son açıklama ile piyasaların buna verdiği tepki arasındaki örtük uyumsuzluğu kastediyorum. Kabaca özetlersek, FED bir süredir devam ettirdiği düşük (çok düşük) faiz ve bol likidite uygulamasını 2014 yılına kadar sürdüreceğini, gerekirse bunun da ötesine geçebileceğini açıkladı. Yine kabaca özetlersek, piyasalar bu açıklamaya neredeyse abartılı denilebilecek bir coşku ile tepki verdi.
* * *
İlk bakışta bu iki gelişme arasında bir çelişki olmadığı düşünülebilir. Tersine, FED'in sözel çıkışının son sıralarda egemen olan karamsarlığı dağıttığı ve piyasaların bu nedenle olumlu tepki verdiği söylenebilir. Güncele takılı bir yorumlamayla piyasaların tepkisi doğru bir tepki olarak nitelenebilir.
Öte yandan, politika sinyalinin esas mesajının bu olmadığı da düşünülebilir. Bana kalırsa FED'in açıklamasının karanlık günler geride kaldı, işler düzelmeye başladı, şimdi kazanç zamanıdır şeklinde günceli olumlayıp, piyasaları coşturan bir bildiri niyeti taşımadığı açık. Hatta FED açıklaması bunun tam tersi bir mesaj taşıyor da denilebilir.
Kabaca FED şunları söylüyor olabilir; a) ekonomi krizden istenen hızda çıkmadı, büyüme hala yavaş ve fazlasıyla kararsız b) yavaş ve karasız büyüme performansı 2014 yılına kadar sürecek c) bu nedenle ekonominin parasal uyarıcıya (gevşek para politikasına) ihtiyacı devam ediyor, d) para otoritesi olarak ben de gerekli olan uyarıcıyı (stimulus) vermeyi sürdüreceğim.
Özetlemenin kaba sabalığı için kusuruma bakmayın. Ama sonuçta söylenen bu. Dikkat ederseniz FED işlerin hala pek iyi olmadığını, daha iki sene de durumun böyle devam edeceğini söylüyor. Temel riske ve riskin devamlılığına vurgu yapan bir mesaj olarak okunabilir bu.
Peki piyasalar (aktörler) FED sinyalini böyle mi algılıyor? Hayır. Son günlerde piyasalarda yaşananlar algının böyle olmadığını gösteriyor. Sanki FED tam tersini söylemiş gibi riskten kaçma geriliyor, risk iştahı artıyor, büyük riskler daha kolay alınıyor, buna göre yeni pozisyonlar oluşturuluyor, varlık fiyatları kıpırdıyor, ortalık cümbüşe dönüyor.
Kar kıyamette evde kapalı kaldıysanız, alın size bir dizi eğlendirici soru. Sizce FED'in sinyalini ben doğru anlıyormuyum? Yoksa piyasaların algısı mı doğru? Sizce bu cümbüş sürdürülebilir mi? Sürdürülemezse ne olur? Ekonomi bu coşkuya göre yönlenebilir mi? Yönlenmezse ne olur?