Hisse senedi, tahvil, bono gibi araçlara yatırım, kısa vadeli kredi ve mevduat hesabı açma gibi yollarla “parayla para kazanma”ya gelen yabancı sıcak para fonlar, yılın ilk beş ayında adeta bir koyup iki kazandı.
Ocak-mayıs döneminde söz konusu alanlara yatırım için Türkiye’ye getirilen yabancı sıcak para fonlarının tutarı, “net hata noksan” kaleminde izlenen kaynağı belirsiz sermaye giriş-çıkışları ile birlikte net 11,6 milyar dolar olurken, aynı dönemde Türkiye’de park etmiş sıcak para yatırım stokunun piyasa değeri 19,8 milyar dolarla bunun yaklaşık iki katı büyüdü. Son bir yılda rekor düzeyde artırılan faizlerin geldiği tepe nokta ve buna karşılık kur artışlarının mutedil seyrinin sıcak para yatırımlarını cazip kılması bu gelişmede etkili oldu.
Yeni girişler esas olarak carry trade’de gözle görülür canlanma sürecinin başladığı ve net hata noksan kaleminde ilk dört ayda çıkışın aksine yüklü bir girişin yaşandığı mayıs ayında gerçekleşti. Sıcak para stokunda beş aydaki büyümenin de yaklaşık yarısı mayısta yaşandı.
Merkez Bankası’nın ödemeler dengesi tablosundaki akım verilerine göre mayıs ayında ülkeye yüklü tutarda bir sıcak para girişi yaşandı. Bu girişlerin büyük bölümü ise borçlanma senetlerine yatırım yoluyla gerçekleşti.
Yabancılar mayısta 6 milyar 51 milyon doları devlet, 486 milyon doları bankalar, 377 milyon doları da özel sektör tarafından ihraç edilen kağıtlar olmak üzere borçlanma senedi alımı için toplam 6 milyar 914 milyon dolar getirdiler. Mayıs ayında yabancılar Borsa’da ise banka hisselerinde 177 milyon, özel sektör hisselerinde 352 milyon dolar olmak üzere toplam 529 milyon dolarla net satıcı oldular. Böylece yabancıların aylık net portföy yatırım girişi 6 milyar 385 milyon dolar olarak gerçekleşti.
Yabancılar mayısta, Merkez Bankası’ndaki kısa vadeli mevduat hesaplarından 1 milyar 142 milyon ve bankalardaki yabancı para mevduatlarından da 368 milyon dolar olmak üzere 1 milyar 510 milyon dolar çektiler.
Mayıs ayında bankalar 2 milyar 438 milyon, diğer sektörler de 89 milyon dolar olmak üzere dışarıdan toplam 2 milyar 527 milyon dolarlık yeni kısa vadeli kredi kullandı. Yabancılar mayısta ayrıca özel sektöre 262 milyon dolarlık da kısa vadeli ticari kredi verdi.
Ödemeler dengesi tablosunda net hata ve noksan kaleminde görülen 4 milyar 472 milyon dolarlık kaynağı belirsiz girişle birlikte, mayıs ayında kaydedilen toplam sıcak para girişi 12 milyar 136 milyon dolara ulaştı.
Portföy yatırımlarında yılın ilk beş ayındaki girişler 19 milyar 64 milyon dolara ulaştı. Bunun 117 milyon dolarla küçük bir bölümü Borsa’da hisse senedi alımı şeklinde gelirken, 18 milyar 947 milyon dolarla asıl büyük bölümü borçlanma senetlerine yatırım yoluyla gerçekleşti. Beş aylık dönemde Hazine tarafından ihraç edilen kağıtlar için 10 milyar 125 milyon, bankaların borçlanma kağıtlarına 7 milyar 323 milyon, özel sektör borçlanma senetlerine 1 milyar 499 milyon dolar yabancı sıcak para geldi.
Efektif ve mevduatlarda mayıs ayındaki yüklü çekilişle birlikte ocak-mayıs itibarıyla net hareket eksi 276 milyon dolar düzeyinde gerçekleşti. Merkez Bankası’ndaki kısa vadeli mevduatta beş aydaki çözülme 1 milyar 418 milyon dolara ulaşırken, bankalardaki yabancı para mevduatlarda mayıstaki çekilişle birlikte beş ay itibarıyla kümülatif artış 1 milyar 142 milyon dolara geriledi.
Kısa vadeli kredi kullandırımları yarıdan fazlası mayıs ayında olmak üzere, ocak-mayıs itibarıyla 4 milyar 296 milyon dolara, kısa vadeli ticari kredi kullanımlarının beş aylık tutarı da 858 milyon dolara ulaştı.
İlk dört ayda 18 milyar dolara yaklaşan kaynağı belirsiz sermaye çıkışları, mayıs ayındaki 5 milyara yaklaşan giriş sonrası ocak-mayıs dönemi itibarıyla net 12 milyar 370 milyon dolara geriledi.
Net hata ve noksanda izlenen çıkışlarla indirgendiğinde, yılın ilk beş ayında ülkeye giren toplam net sıcak para miktarı 11 milyar 572 milyon dolar olarak gerçekleşti. Söz konusu tutar geçen yılın aynı döneminde 3 milyar 217 milyon dolar olan net sıcak para girişinin 3,6 katı düzeyinde.
Hisse senedi ve borçlanma araçları ile mevduata park etmiş ve kısa vadeli krediler şeklinde gelmiş bulunan sıcak para yatırımlarının Türkiye’deki stokunun 2023 sonunda 263,8 milyar dolar olan piyasa değeri dört ayda 10,1 milyar dolar büyüyerek nisan sonu itibarıyla 273,9 milyar dolar olmuştu. Söz konusu stok, mayıs ayında 9,6 milyar dolarla dört aydakine yakın tutarda büyüyerek 283,5 milyar dolara ulaştı.
Mayıs sonu itibarıyla sıcak para stokunun 118,3 milyar dolarla en büyük bölümünü portföy yatırımları oluşturuyor. Bunun da 41,1 milyar doları Borsa’da hisse senetlerine, büyük bölümü devletçe ihraç edilenler olmak üzere 77,2 milyar doları da borçlanma senetlerine park etmiş durumda.
Kayıtları Merkezi Kayıt Kuruluşu (MKK) tarafından tutulan hisse senetlerinin piyasa değeri her ay açıklanan “uluslararası yatırım pozisyonu” tablosunda stok veri olarak, iki dönem arasındaki değişim ise fiyat ve kur hareketlerinden arındırıldıktan sonra “akım veri” olarak ödemeler dengesi tablosundaki “sermaye hesabı” kalemine kaydediliyor. Hisse senedi stoku içinde yer almakla birlikte yüzde 10 kriterini aşan ve BIST’te gerçekleştirilen hisse senedi alımları, portföy yatırımı yerine doğrudan yatırım sayılıyor.
Yabancıların Merkez Bankası’ndaki kısa vadeli mevduatlar ile bankalardaki döviz mevduatların toplam hacmi mayıs sonu itibarıyla 86,1 milyar dolarlık bir büyüklük oluşturuyor. Aynı tarih itibarıyla yabancıların bankalar ve diğer sektörlerden 14,5 milyar dolarlık kısa vadeli kredi ve özel sektörden 57,5 milyar dolarlık kısa vadeli ticari kredi alacağı bulunuyor.
Türkiye’nin Uluslararası Para Fonu (IMF) nezdindeki “Özel Çekme Hakkı” (SDR) ise mayıs sonu itibarıyla 7,2 milyar dolar.
Yılın ilk beş ayında sıcak para stokundaki büyüme esas olarak portföy yatırımlarından kaynaklandı. Yabancıların portföy yatırımlarının değeri 9,7 milyar doları mayıs ayında olmak üzere ilk beş ayda 22,4 milyar dolar arttı. Bunun da 11,6 milyar doları ellerindeki hisse senedi portföylerindeki, 10,8 milyar doları da borçlanma kağıtlarındaki değerlenmeden kaynaklandı.
Yabancıların efektif ve mevduatları beş ayda 3,5 milyar dolar azalırken, kullanılan kısa vadeli kredilerin bakiyesi 1,1 milyar dolar büyüdü. Özel sektörün kısa vadeli ticari kredilerinin bakiyesi ise 159 milyon dolar azaldı.
Merkez Bankası’nın 1996’dan bu yana olan dönemi kapsayan veri setinden yapılan hesaplamaya göre Türkiye’deki sıcak para stokunun piyasa değeri yıl sonları itibarıyla en yüksek düzeye ulaştığı 2014’teki hacmin hala altında. Daha karlı alanlar gördüğünde hızla ülkeyi terk ederek ekonomik krize yol açma olasılığı nedeniyle riskli görülen yabancı sıcak para stokunun 1996 yılında 33,8 milyar dolar olan değeri, 2003’te 50 milyar doları, 2005’te 100 milyar doları, 2011’de 200 milyar doları, 2013’te 300 milyar doları aşmış, 2014’te 321 milyar dolarla zirveyi görmüştü.
İzleyen dönemde çıkışlara bağlı olarak gerileyen stok değeri, küresel pandemi yılı 2020’de 214,6 milyar dolara kadar indikten sonra yeniden büyüme sürecine girdi. 2021’de 215,8 milyar, 2022’de 237,7 milyar, 2023 sonunda 263,8 milyar dolar olan stok, bu yılın özellikle mayıs ayında ivme kazanan büyüme ile 283,6 milyar dolara yükseldi.
Son bir yıldır uygulanan ekonomik programın etkisiyle Türkiye ekonomisine yönelik güvede, kredi notlarına da yansıyan artışın başlaması yanında, mevcut yüksek faiz-düşük kur dengesi sıcak para yatırımcılarını özendiriyor. Genel anlamda sıcak para yatırımları “para ile para kazanma” şeklinde işlerken, sahip olunmayan (borç alınan) para ile para kazanma şeklindeki sıcak para yatırımı olan carry trade’de son dönemde yaşanan hızlı artış, bunu teyit ediyor.
Düşük faizli bir ekonomiden alınan borçla, yüksek faizli bir ekonomideki finansal araçlara yapılan kısa vadeli yatırımlar, ilgili ülkenin ulusal parasının dövizler karşısındaki değeri düştüğü ya da sabit kaldığı durumlarda, yüksek getiriler sağlıyor. Türkiye ekonomisindeki mevcut piyasa dengelerinin devamı durumunda carry trade başta yeni sıcak para girişlerinin ve mevcut stokta büyümenin devam etmesi bekleniyor. Son üç yıldaki değerlenmeyle on yıl önceki değerine yaklaşan sıcak para stokunun bu yıl 2014 düzeyini yakalayabileceği belirtiliyor.