Sıcak para aralıkta hız kesti, borsa'dan çıkış oldu, boşluğu bankal

Cari açıkta geçen yılın tümünde verilen 48.6 milyar dolarlık açığın yanında bir başka rekor da aralık ayındaki 7.5 milyar dolarlık açık. Fazla geriye gitmeye gerek yok; geçen yılın aralık ayındaki açık, 2009 yılının tümünde verilen açığın yarısından fazla. Ayrıca, 2000 yılından önceki dönemde hiçbir yılın tümünde 7.5 milyar doların üstünde bir açık verilmemişti. Yani, 2010 yılının tümündeki 48.6 milyar dolar kadar, aralıktaki 7.5 milyar dolarlık açık da önemli.

Türkiye'nin gördüğü en yüksek cari açığın geçen yılki 48.6 milyar dolar olmadığını da belirtelim. Yılsonu olarak 48.6 milyar dolar rekor; ancak, yıllık bazda en yüksek açık 49.2 milyar dolarla 2008 yılının ağustos ayında verilmişti. Ağustostaki bu açık, küresel krizin ekonomiyi daraltmaya başlamasının etkisiyle yılsonunda 42 milyar dolara inmişti.

7.5 milyar açık nasıl verildi?

Merkez Bankası sıcak paraya karşı önlemler aldı ya, bu önlemler yüzünden çok yüklü miktarda dövizin Türkiye'den çıktığı dile getirildi ya, hatta 8 milyar dolarlık rakamlar telaffuz edildi ya, peki öyleyse aralık ayında verilen 7.5 milyar dolarlık açık hangi para kullanılarak verildi….

Dikkat ediniz; "7.5 milyarlık açık hangi parayla finanse edildi" demiyoruz; çünkü "cari açığın finanse edilmesi" kavramının yanlış olduğunu dile getiriyoruz hep. Yani aralıkta 7.5 milyar dolar düzeyinde bir açık verilip, bunun bir şekilde daha sonra finanse edilmesi gibi bir durum olamayacağı için "7.5 milyar dolarlık açık hangi para kullanılarak verildi" demeyi tercih ediyoruz.

Daha önce de defalarca dile getirdiğimiz gibi, cari açığın finansmanı, ya açık verildiği an sağlanır ya da daha önce sağlanmış finansman veya oluşturulmuş rezerv kullanılarak bu açık verilir. Yani "önce açık, sonra finansman" söz konusu olamaz.

Gelelim bu 7.5 milyar dolarlık açığın nasıl verilebildiğine. Öyle ya, Merkez Bankası'nın sıcak paraya karşı aldığı önlemlerle milyar dolarların Türkiye'den çıktığının dile getirildiği bir dönemde en az net 7.5 milyar dolarlık net bir giriş söz konusu olmuş ki, bu fazlayı verebilmişiz.

Üstelik aralık ayındaki döviz girişi 7.5 milyarın da çok üstünde. Aralık ayındaki giriş 9.4 milyar doları bulmuş. 9.4 milyar doların 7.5 milyar doları cari açığa gitmiş, 1.8 milyarı da rezerv varlıklara eklenmiş.

İkinci en yüksek giriş

Aralık ayındaki 9.4 milyar dolarlık giriş, nisandaki 11.2 milyar dolardan sonra yılın en yüksek ikinci girişi. Nisandaki 11.2 milyar doların 5 milyar doları tek başına yabancıların devlet iç borçlanma senedi almalarından kaynaklanmıştı.

Aralıkta sıcak paraya "dur" dendi, peki bu 9.4 milyar dolarlık giriş hangi kaynaklardan gerçekleşti?

Aralık ayında bankalar devreye girdi. Bankacılık kesiminin yükümlülükleri, bir anlamda sağlamış oldukları dış kaynaklar aralık ayında 6.3 milyar dolarlık bir büyüklüğe erişti.

Merkez Bankası'nın önlemleri kısa vadeli sermaye hareketlerine nasıl bir etki yaptı peki? İleri sürüldüğü gibi milyar dolarlar çıktı mı?

Doğrusu çıkışla ilgili olarak 8 milyar dolara kadar rakamlar duyduk. Ancak ödemeler dengesi verileri, en azından aralık rakamları, hiç de öyle büyük bir çıkışa işaret etmiyor. Hatta, devlet iç borçlanma senetlerinden çıkış yok, hız kesmekle birlikte giriş devam etmiş.

Yabancılar aralık ayında hisse senedi portföylerini 785 milyon dolar azaltmışlar. Yabancıların devlet iç borçlanma senedi portföylerinde ise 551 milyon dolarlık bir artış olmuş.

Kabul etmek gerekir ki, Merkez Bankası'nın aldığı önlemlerin etkilerini ocak ayı ve sonrasındaki verilerle daha belirgin olarak göreceğiz.

Doğrudan yatırımlar

Yılın ilk on bir ayındaki yaklaşık 7 milyar doların üstüne yalnızca aralık ayında 1.9 milyar dolarlık bir doğrudan yatırım girişi oldu. Böylece yılın tümündeki doğrudan yatırım girişi 8.9 milyar dolara ulaştı.

Aralık ayındaki 1.9 milyar dolarlık girişin 162 milyon doları gayrimenkul alımlarından oluştu.

Aralık ayındaki doğrudan yabancı yatırım girişinin ilk on bir ay ortalamasının çok üstüne çıktığını belirttik. Aynı durum yatırım çıkışında da gözlendi. İlk on bir ayda 1.4 milyar dolar olan doğrudan yabancı sermaye çıkışına aralık ayında 409 milyon dolarlık çıkış daha eklendi. Böylece yılın tümündeki çıkış 1.8 milyar dolar oldu.

Geçen yılın tümündeki net doğrudan yatırım girişi, 8.9 milyar dolarlık giriş ve 1.8 milyar dolarlık çıkış sonucu 7.1 milyar dolar düzeyinde gerçekleşti.

OVP delik deşik oldu!

Cari işlemler dengesinde öngörülen rakamların böylesine şaştığına daha önce hiç tanık olunmadı. Hep gözlerden kaçan bir gerçek var. 2010 yılının cari açık hedefi başlangıçta yalnızca 18 milyar dolardı; evet yalnızca 18 milyar dolar. DPT, 2010 yılı programını yaparken, cari açığı bu düzeyde öngörmüştü.

2011-2013 dönemini kapsayan orta vadeli program hedefleri çerçevesinde 2010'a ilişkin tahmin de yenilendi. Bu kez tahmin 39.3 milyar dolara revize edilmişti.

OVP'ye göre, cari açık 2011'de 42.2 milyar, 2012'de 45.1 milyar, 2013'te ise 47.8 milyar dolar düzeyinde öngörülüyordu. Oysa 2010 yılında verilen 48.6 milyar dolarlık açıkla 2013'ün hedefi bile geride bırakılmış oldu. 

Merkez Bankası'nın aldığı önlemlerle ekonomi soğutulabilir ve sıcak para girişi frenlenebilirse cari açıktaki artış hız kesecek ve bu yıl belki de geçen yılın altında bir gerçekleşme olacak. Yok eğer alınan bu önlemler işe yaramaz, seçim dolayısıyla da daha sert önlemlere başvurulmaktan kaçınılırsa cari açıkta yeni rekorlar göreceğiz demektir.