Şeker sanayinin 89’uncu yılı nedeniyle okuyucularımdan Yüksek Mühendis Erkin Çetinkaya’nın, sanayin kuruluşu ve gelişmesiyle ilgili değerlemelerini dün yayınlamıştım.
Bugün ise şeker sanayiinde son yıllarda ortaya çıkan gelişmelerle ilgili değerlemeleri aktaracağım.
Çetinkaya diyor ki; çok sanayi ürününün siyasetle ilgisi yoktur. Şeker bu yönden şanssız bir üründür. Şeker konusu şu veya bu şekilde siyasetçileri ilgilendirir. Siyasetçilerin, hükümetlerin, sektöre müdahalesine kapı açar.
Örneğin, 2. Dünya Savaşı döneminde 1940 yılında kontrolden çıkan enfl asyon şeker fiyatını da etkiledi. 1 kg. şekerin fiyatının 1940 yılında 38 kuruş iken, 1942 yılında 480 kuruş olması, seçimlerde siyasi dengeleri değiştirdi. 1950 yılında CHP’nin iktidarı yitirmesinin nedenlerinden biri oldu.
• 1960 yılında 12 kuruş olan pancar fiyatının Cemal Gürsel hükümetince 1961 yılında 8 kuruşa indirilmesi CHP’nin1961 seçimlerinde oy kaybetmesine yol açtı.
• 4 Nisan 2001 tarihinde yürürlüğe giren, Kemal Derviş yasaları diye adlandırılan yasaların içinde ilk sırada olan 4634 sayılı Şeker Kanunu, Türkiye’de şeker sanayiinin ulusallığına son vermeyi hedef almıştı.
• 1998 yılında 22 milyon ton olan pancar üretimi, 2014 yılında 16 milyon tona düşürüldü.
2014 yılı şeker üretimi 2 ton, şeker tüketimi ise 2.6 tondur.
Aradaki fark, ABD üretimi GDO’lu mısırdan üretilen yüksek früktozlu mısır şurubuyla (HFCS) karşılanabilmektedir.
Alpullu, Susurluk, Çarşamba, Ağrı Şeker Fabrikaları çalıştırılmıyor.
• Yapılması yıllar önce planlanıp kuruluş işlemleri büyük ölçüde tamamlanmasına rağmen Nusaybin ve Yüksekova Şeker Fabrikaları’nın kurulmasından vazgeçildi.
• Türkiye’nin son sosyoekonomik durumuna göre pancar tarımının Batı ve Orta Anadolu bölgelerinden, Doğu Anadolu Bölgesi’ne kaydırılması gerekirken, Doğu Anadolu’da mevcut pancar tarımı yok ediliyor.
Adapazarı Şeker Fabrikası’nın Orta Anadolu’ya nakledilmesiyle, burada yoğunlaşan pancar tarımı, yeraltı sularını tüketiyor, büyük obruklar oluşturuyor. Tahıl üretimini ve çevreyi olumsuz etkiliyor.
• TBMM’de yasalaşmayı bekleyen 4634 Sayılı Şeker Kanunu’nda değişiklik öneren tasarı, pancar üretimini olumsuz etkileyecek maddeler içeriyor.
• 1998 yılında Türkşeker tarafından Özbekistan’da tamamen Türk teknolojisiyle anahtar teslimi yapılan Horezm Şeker fabrikası, kullanılan teknolojinin üstünlüğü, fabrikanın mükemmel bir şekilde çalışması ile Türk mühendislerinin başarısını sergileyen bir yatırım oldu.
• Şeker fabrikası projelendirecek ve makinesini üreterek, işletmeye açacak bilgi birikimi, beceri ve makine üretim kapasitesine sahip şeker fabrikalarının yan kuruluşları ve teknik elemanları, özelleştirme kararlarından sonra yavaş yavaş yok olmaya başladı.
• Şeker fabrikalarının çevresinde oluşan makine üretim tesisleri, tohum geliştirme ve örnek tarım üretim tesisleri değişik gerekçelerle kapandı, kapatılıyor.
• Türkşeker Makine Fabrikaları en büyük müşterileri olan Şeker Fabrikalarını kaybettiği için kapanıyor.
• Pik ve çelik döküm tesisleriyle ventil ve şiber üretiminde ihtisaslaşmış olan Turhal ve Erzincan Makine Fabrikalarıyla, her türlü çelik konstrüksiyon imalat kapasitesine sahip Afyon Makine fabrikası kapatıldı.
• Hidrolik santral ve yüksek basınçlı buhar kazanı yapma kapasitesi ve deneyimine sahip Ankara Makine fabrikasıyla her türlü dişli kutuları ve pompalar imalatçısı Eskişehir Makine Fabrikası atıl durumda, Türkiye’nin Ölçü Denetim ve Optik İmalat Sanayiinin öncüsü, güç elektroniğinde ilk ve önemli sistemleri uygulayan ve geliştiren, yüksek gerilimli elektrik motorlarını imal kapasitesine sahip EMAF çalıştırılmıyor.
• Eskişehir Tohum Üretme Çiftliği TOKİ’ye devredilerek kapatıldı. Verimli tarım arazisine konutlar yapıldı.
• Türkiye’nin en verimli çiftliği olan Sarımsaklı Tohum Üretme Çiftliği satıldı. Yüksek süt verimli damızlık inekler ve boğalar kesildi.
• -Ankara Şeker Fabrikası Çiftliği kapatıldı. Verimli arazi 25 senedir tarım dışı kaldı. Bir bölümü AVM tarafından işgal edildi.
• Teknolojisi Şeker Enstitüsü tarafından geliştirilen Türkiye’nin tek Kieselgur (Diatomit) fabrikası kapatıldı.
• Araştırma ve geliştirme gelişmiş ülkelerin işidir düşüncesiyle Şeker Enstitüsü kapanma aşamasında.
• Türk tarımının ve sanayisinin 90 yıllık bilgi ve deneyim birikimi yok olmaktadır.
• Şeker kanunuyla pancar üretimi kısıtlanıp, Türk çiftçisi yoksulluğa sürüklenirken, hem Türkiye
Şeker Sanayi, hem de 90 yılın birikimi olan şeker üretim teknolojisi ve mühendisliği yok oluyor.