Çok geriye değil, mart ayına dönelim. Merkez Bankası'nın her ay açıkladığı reel kesim güven endeksi, yani sanayicilerin ekonomiyi ne kadar güvenilir bulduklarını gösteren endeks 105.4 düzeyinde. Endeks 100'ün üstünde olduğu için sanayici ekonomiye güven duyuyor. Nisanla birlikte hafif hafif sarsılmaya sarsılmaya başlayan güven, haziranda 100'ün altını görüyor ve her ay düzenli biçimde azalmasını sürdürerek ağustosta 94.5'e iniyor. Kırılma, eylülde yaşanıyor ve sonrasında düşüş daha da ivme kazanıyor. Ve yılı 52.3'lük endeks düzeyiyle kapatıyoruz.
Böylece mart ayında 105.4 olan reel kesim güven endeksi dokuz ayda tam yüzde 50.4 gerilemiş oluyor. Ya da başka bir ifadeyle ekonomiye duyulan güven dokuz ayda yarılanıyor. Reel kesim güven endeksinde, bir yıl öncesine göre ise yüzde 48'lik bir gerileme yaşanıyor.
Reel sektörün ekonomiye duyduğu güvenin yarıya inmesine hangi etkenler mi yol açtı; 2007 ve 2008'in aralık ayları itibariyle bakalım:
-- Mevcut duruma ilişkin toplam sipariş miktarı endeksi 85.9'dan 35.2'ye indi.
-- Mamul mal stok miktarı endeksi 94.2'den 95'e çıktı. Stoklar açısından bir yıl öncesine göre durum aynı sayılır. Ancak, aralık ayında 95 olan stok miktarı endeksi, kasımdaki 79.6'ya göre çok hızlı bir artış gösterdi. Yani sanayicinin elindeki stokta çok büyük bir artış var. Stok endeksindeki artışın genel endeksi olumsuz etkilediğini vurgulayalım.
-- Gelecek üç aya ilişkin üretim hacmi endeksi geçen yıl aralıkta 108.9 düzeyindeydi. Endeks, bu yıl aralıkta ise 50.9'a indi.
-- Gelecek üç aydaki istihdam beklentisini gösteren endekste de hızlı bir düşüş var. Bu endeks, 98.8'den 51.4'e geriledi.
-- En dramatik düşüşlerden biri son üç ayda alınan toplam siparişlerle ilgili. Alınan siparişleri gösteren ve geçen yıl aralıkta 108.4 olan endeks, bu yıl 37.2'de kaldı. Tam üçte ikilik bir gerileme söz konusu. Son üç ayda alınan siparişlere ilişkin endeks, aralık ayında kasıma göre de belirgin bir gerileme gösterdi.
-- Gelecek üç aya ilişkin ihracat sipariş miktarına ilişkin endeks de 114.8'den 64.3'e indi.
-- Reel sektör, sabit sermaye yatırım harcaması yapmaktan uzaklaşıyor. Yatırım harcamasına ilişkin endeks, yarıdan fazla gerileme gösterdi ve 106.2'den 52.2'ye düştü.
-- Reel sektördeki genel gidişata ilişkin görüşlerin özetlendiği endeks de 94.2'den 32'ye geriledi.
Merkez Bankası'nın aralık ayı reel kesim güven endeksi bin 234 kişi katıldı. Zaten genellikle katılımcı sayısı bin 200 dolayında bulunuyor. Bu sayıyı özellikle vermek istiyoruz, çünkü Merkez Bankası'nın bu çalışması öyle üç-beş kişiyle gerçekleştirilen bir çalışma değil ve ciddiye alınması gerekiyor.
Reel kesim güven endeksinde eylül, ekim ve kasım aylarında keskinleşen düşüşün aralıkta biraz hız kestiği gözleniyor. Bu durum, reel sektörün olumsuzluk algılamasının azalmasından mı, yoksa krizde dibe gelindiği ve artık daha kötü olunamayacağı gibi bir kanı oluşmasından mı kaynaklanıyor, tahmin yürütmek zor. Dolayısıyla bu sorunun yanıtını almak için bir ay beklememiz gerekiyor. Kim bilir belki ocak ayı verisinde reel kesimin güveninin az da olsa arttığını görebiliriz.
Umarım 2009'da, daha az sorunlu, daha az krizli, yani 2008'i aratmayacak günler yaşarız. Ve en önemlisi, merhum Vehbi Koç'un dediği gibi doğumda elde ettiğimiz 1'in yanına 0'ları ekleyip rakamı büyütürken, sağlığımızı simgeleyen 1'i yitirmeyiz; yoksa kalan rakam sıfırlardan ibaret olur ve bir anlam taşımaz. Sağlıklı ve huzurlu bir yıl dileğiyle...