Sanayideki tabloyu yalnızca işlerin gidişatına ilişkin görüşler yönüyle değerlendirsek, şimdiye çoktan teslim bayrağını çekmiş olduğumuz sonucuna varırdık. Başta tüketici güven endeksi olmak üzere, reel kesim güven endeksi, sektörel güven endeksleri ve bütün bunları bir araya getiren ekonomik güven endeksi adeta dip yapmıştı. Felaket bir gidiş vardı. Öyle bir algı doğmuştu. Ne olacaktı bu sanayinin, sanayicinin durumu, bu tartışılıyordu.
Ama o da ne! TÜİK dün ağustos ayı sanayi üretimi verilerini açıkladı ve bir de gördük ki, tablo hiç de öyle dramatize edildiği kadar kötü değilmiş. Hatta, kötü olmak bir yana, tahminlerin çok çok üstünde bir üretim artışı sağlanmış.
Şimdi soru şudur: İş aleminin yakınmaları mı yanıltıcıydı, yoksa sanayi üretimi verileri mi doğru değil?
Bizde yakınma kültürü yaygındır, bunu kabul edelim. Taksiye binersiniz, sorarsınız "İşler nasıl" diye, "Kötü abi" der, "Hiç tadı tuzu yok". Devam edersiniz, "Ne zamandan beri kötü", aldığınız yanıt "Hep kötüydü" olur.
Küçük esnaf yakınır, en çok onlar haklıdır belki yakınmakta, çünkü büyük marketler, AVM'ler bükmektedir bellerini.
Küçük büyük sanayici de aynı şekilde memnun değildir gidişattan. Haklı olanı yok mudur, tabii ki vardır. Hele hele bazı sektörlerde durum gerçekten vahim sayılabilecek kadar sıkıntı vericidir.
Ama bir de makro pencereden bakıldığında görülen üretim artışı gerçeği vardır karşımızda. İşte dün açıklanan rakamlar gibi. Öyle görünüyor ki yakınmaların çoğu, biraz da alışkanlıktandır, kabul edelim. Ama TÜİK'in ortaya koyduğu rakamlar yalındır, gerçektir, elle tutulur verilerdir.
Demek ki işlerin çok kötüye gittiğine ilişkin değerlendirmelerde biraz abartı var; bunu kabul etmek gerekir. Böylesine "Öldük, bittik" diyenlerin, bu düzeyde üretim yapabiliyor olması nasıl izah edilebilir ki yoksa.
Üretim artışında rekor
Sanayi üretiminde ağustos ayında çok hızlı bir artış kaydedildi. Öyle ki, bu konuda tahmin yapanlar adeta ters köşe oldu. Sanayi üretimi, arındırılmamış endekse göre ağustosta geçen yılın aynı ayına kıyasla tam yüzde 8.5 oranında arttı. Takvim etkisinden arındırılmış endeksin ortaya koyduğu yıllık artış yüzde 7.2 oldu. Takvim ve mevsim etkisinden arındırılmış endeks ise ağustos ayında temmuza göre yüzde 2.9 oranında artış gösterdi.
Üretim artışının toplamda ağırlığı fazla olan sektörlerde yoğunlaşmamış olması, yani toplamdaki bu artışın birkaç sektörün öncülüğünde gerçekleşmemesi ve hemen hemen tüm sanayi dallarına yayılması da önemli ve olumlu bir ayrıntı kuşkusuz. Ancak yine de otomotiv sanayinde arındırılmamış endekse göre yüzde 30'u, takvim etkisinden arındırılmış endekse göre yüzde 25'i bulan üretim artışlarının dikkat çektiğinin altını çizelim.
Sekiz aylık durum
Ama hep vurguladığımız bir detay var. Bu tür göstergelerde bir aya bakmak yanıltıcı olabiliyor. Önemli olan daha geniş bir zaman dilimindeki durum.
Bu yüzden sekiz aylık gidişatı da masaya yatırmakta yarar var. Bu yıl özellikle ağustosta ve iki ay önce haziranda çok yüksek üretim artışları sağlanmış olmakla birlikte, ilk sekiz ayın toplamındaki artış yüzde 3.1 oldu. Oysa geçen yılın ilk sekiz ayında, önceki yılın aynı dönemine göre yüzde 4 düzeyinde bir üretim artışı sağlanmıştı. Bu oranlar, arındırılmamış endekse göre olan durumu gösteriyor.
Takvim etkisinden arındırılmış endekse göre hesaplanan sekiz aylık artış ise yüzde 2.8. Bu endeksle olan üretim değişimi, geçen yıl önceki yıla göre yüzde 4.3 düzeyinde gerçekleşmişti.
Bu arada, takvim ve mevsim etkisinden arındırılmış endeksle dönemsel kıyaslama yapmanın pek de sağlıklı sonuç vermeyeceği görüşünden hareketle sekiz aylık değişimi hesaplamadığımızı belirtelim.
Artış devam eder mi?
Geçen yıl ağustostan eylüle geçişte sanayi üretiminde belirgin bir ivme söz konusu olmuştu. Bu yılın ağustos endeksleri ise neredeyse geçen yılın eylülündeki endeks düzeyine yaklaşmış durumda. Ancak, bu yıl ağustos-eylül geçişinde çok hızlı bir artış gerçekleşeceği beklenmiyor. Dolayısıyla, eylülde, geçen yıla kıyasla ağustostaki kadar bir artış olacağı sanılmıyor.
Ama yine de, sanayi üretiminin eylül ayında da hız kesmekle bile artışını devam ettirebileceği, daha doğrusu ettirmiş olduğu tahmin ediliyor.