Sanayi üretimi mart ayında mevsim ve takvim etkisinden arındırılmamış endeks bazında geçen yıla göre yüzde 10.4 arttı. Yüzde 10.4, hiç de küçümsenmeyecek yüksek bir oran. Yani bardakta dolu taraf epeyce fazla. Ama boş taraf da yok değil. Geçen yıla göre olan artış hızı aydan aya düşüş gösteriyor. Ocakta geçen yıla göre yüzde 19 olan artış hızı şubatta yüzde 13.9'a inmişti, marttaki oran ise yüzde 10.4 oldu.
Aynı eğilim takvim etkisinden arındırılmış endeksteki değişimde de gözleniyor. Geçen yıla göre artış oranı ocak ve şubatta yüzde 18.8 ve yüzde 14 olarak gerçekleştikten sonra martta yüzde 10.6'ya inmiş bulunuyor.
Bu kez de mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış endeksteki duruma bakalım. Bir önceki aya göre ocakta yüzde 0.4'lük bir artış yaşandıktan sonra şubatta yüzde 1.7, martta yüzde 0.4 gerileme ortaya çıkmış durumda.
Yani; sonuç olarak söylenebilecek olan şu: "Sanayi üretimindeki değişim hala hızlı, ancak bu hız belirgin biçimde düşüyor."
Şimdi, bu iyi mi, kötü mü? Rakamları yalnızca "üretim çok artarsa iyi olur" noktasından değerlendirenler için bu durum pek iyi değil; çünkü üretim artış hızında yavaşlama var.
Ama, bir başka açıdan bakarsak, aslında son dönemde amaçlanan da üretimdeki hızın biraz düşmesi değil miydi? Merkez Bankası onca önlemi ekonomiyi biraz olsun soğutmak için almadı mı? Sanayi üretiminin artış hızındaki bu yavaşlamanın ne ölçüde Merkez Bankası önlemlerinden kaynaklandığını, ne ölçüde başka etkenlerin buna yol açtığını elbette bilemeyiz; ama değişmeyen gerçek, üretim artış hızında yavaşlama olduğu.
İlk çeyrek tablosu
Merkez Bankası ekonomiyi soğutmak gerektiği görüşüyle geçen yılın eylül ayından beri zorunlu karşılıkları artırmak suretiyle önlem alıyor; frene basıyor. Bu önlemler alındığına göre, Merkez Bankası açısından ekonomi ısınıyor ya da ileride ısınma riski bulunuyor.
Peki ekonominin çok ısındığı nasıl anlaşılır ki… Temel alınan ölçülerden birinin sanayi üretimi olduğu varsayımından yola çıkarsak, üretimin hem önceki dönemlere göre artış hızına, hem de düzeyine bakmak gerekir. İşte bu noktada bir çelişki yaşıyoruz…
Sanayi üretiminin değişimini aylık değerlendirmek yerine dönemsel değerlendirmeyi tercih ettik. Bu değerlendirmeyi, mart ayı da belli olduğu için ilk çeyrek ortalaması olarak yaptık.
Sanayi üretim endeksinin bu yılın ilk çeyreğindeki ortalaması 119.8 oldu. İlk çeyrekteki üretim, geçen yılın yüzde 14 üstünde. Bu orana bakarak ekonomide bir ısınma olduğu söylenebilir. Ya da bu durum, üretim bardağının nasıl da dolu olduğu biçiminde yorumlanabilir.
Ama bir de bardağın boş tarafı var. Bu yıl, üç yıl öncesinden ancak yüzde 4 daha fazla üretim yapabilmiş durumdayız. 2008 yılının ilk çeyreğindeki ortalama endeks 115.1 düzeyindeydi. Yani bu yılın ilk çeyreği, 2008'in aynı döneminin yalnızca yüzde 4 üstünde. Üretimin üç yılda yüzde 4 artması, ekonomide bir ısınma işareti sayılabilir mi?
Ekonomide ısınma… Ama neye göre… Bu yılın ilk çeyreğindeki üretim düzeyini geçen yılla kıyaslarsak, bir ısınma var. Kıyaslamayı 2009 ile yaparsak, ekonomi, değil ısınmak yangın yerine dönmüş. Ama 2008 ile yapılan kıyaslama, neredeyse yerimizde saydığımızı gösteriyor. Sahi, ekonominin ısınmasında ölçümüz ne, hangi dönemi baz alıyoruz?
Sanayi üretiminin ilk çeyrek ortalamalarına bakarak başka bir değerlendirme yapmak da mümkün tabii ki. Bu değerlendirme de iki türlü yapılabilir. Hani hep deniliyor ya, "kriz bizi teğet geçti" diye. Eğer yalnızca 2008 ve 2011'in ilk çeyreklerini kıyaslarsanız, bu yaklaşım doğru, krizin etkisi hemen hemen yok. Ama, iyi de arada kalan iki yıl, özellikle 2009 yılı ne olacak… 2009'un ilk çeyreğindeki sanayi üretimi 2008'in tam yüzde 22 altında. Bir çöküş var adeta. Bu yıl ilk çeyrekteki üretim ise 2009'un tam yüzde 34 üstünde. Hem zaten 2008-2011 dönemi grafiği tam bir onay işareti eğrisi çiziyor. En azından sanayi üretimi açısından dibe indiğimiz, sonrasında ise hızlı bir çıkış yaşadığımız görülüyor. Bu çıkış, hız keserek devam edeceğe benziyor.