Sanayi üretim endeksi, nisan ayında geçen yılın aynı ayına göre yalnızca yüzde 0.7 artınca, ilk çeyrekteki o hızlı temponun yitirildiği kaygısı ön plana çıkmıştı. Ama TÜİK'in dün açıkladığı veriler, mayısta yine çok yüksek oranda bir üretim artışı kaydedildiğini ortaya koydu. Sanayi üretimi, mayıs ayında takvim etkisinden arındırılmamış haliyle geçen yılın mayısına göre tam yüzde 7 artış gösterdi.
Sanayi üretiminde takvim etkisinden arındırılmış yıllık artış yüzde 5.6 olarak ölçüldü; mayıs ayındaki üretimin takvim ve mevsim etkisinden arındırılmış şekilde nisana göre artışı da yüzde 1.6 oldu.
Geçen yıla göre yüzde 7 artış elbette çok iyi bir oran da, acaba artışı bu düzeye taşıyan etkenler neler, buna bakmak gerek.
Sanayi üretimindeki değişime temelde iki yönden bakmakta yarar var. Birincisi sektörlere göre gerçekleşme, diğeri ise sanayi gruplarına göre olan gerçekleşme.
Toplam sanayi üretiminin yüzde 82 kadarını imalat sanayi oluşturuyor. İmalat sanayinin yarısından biraz fazlası da en fazla ağırlığa sahip altı alt sektörden meydana geliyor.
Toplam sanayide elektrik-gaz sektörünün payı yüzde 12, madenciliğin payı yüzde 6 dolayında.
Mayıs ayında imalat sanayindeki üretim artışı yüzde 8.1'e ulaştı. Elektrikteki artış yüzde 3.2'de kalırken, madencilikte yüzde 0.7'lik üretim gerilemesi yaşandı. Bu yüzden de imalat sanayi yüzde 8.1 büyümesine rağmen, toplam sanayideki büyüme yüzde 7'de kaldı.
İmalat sanayinde ağırlık yönünden ilk sıralarında bulunan sektörler içinde mayıs ayında en hızlı üretim artışı motorlu kara taşıtlarında gerçekleşti. Bu alt sektörde üretimin tam yüzde 27.5 arttığı görüldü. Ne var ki bir aya bakarak bu alt sektörde üretimin şaha kalktığını düşünmek tümüyle yanlış olur. Mayıstaki üretim artışıyla, geçmiş aylar bir anlamda telafi edildi. Mayısta yüzde 27.5 artış sağlanmakla birlikte, ilk beş aydaki üretim artışı yalnızca yüzde 2.6 düzeyinde bulunuyor, bunu göz ardı etmek mümkün değil.
Motorlu kara taşıtları üretimi mayıstaki performansıyla göz dolduruyor, o kadar. Ama bazı sektörler var ki, hemen hemen tüm aylara yayılan bir üretim artışı söz konusu. Gıda, tekstil ve giyim eşyası bu sektörlerin başında geliyor.
Suriyeli etkisi
Talebin artması, üretimi yukarı çeken bir etki doğuracaktı ve bu yaşanıyor. Türkiye'de sayıları 3 milyona yaklaşan Suriyeliler bu talep artışında önemli bir rol oynamaktalar. Gıda, tekstil ve giyim eşyasında gözlenen üretim artışı bunu gösteriyor.
Ayrıca sanayi üretiminin ana sanayi gruplarına göre gerçekleşmesinde de bu durumu gözlemek mümkün. Dayanıksız tüketim malı üretimi mayısta yüzde 10 arttı, ilk beş aydaki artış da yüzde 7.6'yı buldu.
Sermaye malı üretimi
Üretimin sanayi gruplarına göre gerçekleşmesinde elbette dayanıklı ve dayanıksız tüketim malları da önemli ama kuşku yok ki öncelikle izlenmesi gereken sermaye malı üretimi. Mayıs ayında sermaye malı üretiminde kaydedilen yüzde 19.8'lik artış çok yüksek bir düzeye işaret ediyor. Ne var ki sermaye malı üretimi mayısta böylesine hızlı bir artış kaydetmiş olmasına rağmen, ilk beş aydaki toplam üretim artışı yüzde 4.6 düzeyinde.
Benzer bir durum motorlu kara taşıtları üretiminde de söz konusuydu, biraz önce vurguladık. Aslında böyle bir paralellik oluşması normal; çünkü motorlu kara taşıtları üretimi sermaye malları grubunda değerlendiriliyor.
Temmuz ve eylüle dikkat
Henüz mayıs ayı verileri açıklandı, arada haziran var ve biz çok daha sonrası için "dikkat" diyoruz. Demek durumundayız, çünkü temmuz ayının neredeyse üçte biri tatille geçti. Bu durum, takvim etkisinden arındırılmamış sanayi üretimini belirgin bir şekilde etkileyecek.
Aynı etkiyi Kurban Bayramı tatili dolayısıyla ayın yine üçte bir kadarı tatilde geçecek olan eylülde de göreceğiz.
Sanayi üretimi takvim etkisinden arındırılmış yıllık değişim ve takvim ve mevsim etkisinden arındırılmış aylık değişim itibariyle söz konusu aylarda çok oynama göstermeyecek ama arındırılmamış endekse göre belirgin bir etki doğacağı kesin. GSYH verilerinde de somut üretim değerleri üstünden, yani arındırılmamış sanayi üretim verileri üstünden gidildiği için yılın üçüncü çeyreğinde GSYH değişiminin önemli ölçüde hız keseceğini şimdiden öngörebiliriz.