Bir ay önce, 10 Aralık'ta bu sütunlarda Türkiye İstatistik Kurumu'nun 2010 yılından itibaren sanayi üretimine ilişkin verileri "takvim" ve "mevsim ve takvim etkilerinden arındırılmış" olarak da açıklayacağını duyurmuştuk. Gerçi TÜİK bu verileri daha önce de açıklıyordu, ancak önce arındırılmamış veriler ilan ediliyor, tüm değerlendirmeler bu oranlara dayalı olarak yapıldıktan sonra da arındırılmış verilerin bir önemi kalmıyordu. İşte TÜİK 2010'dan itibaren arındırılmamış ve arındırılmış verileri eş zamanlı açıklamaya başladı ve bu yöndeki ilk uygulama geçen hafta içinde gerçekleştirildi.
Daha önce de değindik, arındırılmış verileri kullanmak ve buna göre değerlendirme yapmak, istatistik kültürümüzde henüz pek yok. Belli ki bu kültürü zamanla edineceğiz. Bunun örneğini geçen hafta gördük. TÜİK'in sanayi üretimine ilişkin olarak arındırılmamış, yalnızca takvim etkisinden arındırılmış ve takvim ve mevsim etkilerinden arındırılmış olarak üç şekilde açıkladığı veriler, yalnızca arındırılmamış yönüyle görüldü ve hemen hemen tüm değerlendirmeler böyle yapıldı. Yani anlaşılan, arındırılmış verilere alışmamız pek kolay olmayacak.
Üretim arttı mı, azaldı mı?
TÜİK'in açıklamalarına göre şimdi elimizde "arındırılmamış", "takvim etkisinden arındırılmış" ve "takvim ve mevsim etkilerinden arındırılmış" olmak üzere üç kategoride veri var.
Arındırılmamış veriye göre kasım ayındaki sanayi üretime, ekim ayına göre yüzde 8.6 geriledi. Takvim etkisinden arındırılmış veriye göre üretimde yüzde 1.5 artış gerçekleşti. Takvim ve mevsim etkilerinden arındırılmış veriye göre ise artış yüzde 0.2.
Kasım ayındaki üretimin önceki yılın aynı ayına göre değişimine gelince… Arındırılmamış endekse göre üretimde yüzde 2.2 düşüş var. Yalnızca takvim etkisinden arındırılmış veriye göre yüzde 5.8 artış söz konusu. Arındırma mevsim ve takvim etki dikkate alınarak yapıldığında artış yüzde 4.4.
Hangi oran gerçeğe daha yakın?
Öncelikle şunu söylemek gerekiyor, bu oranların hiçbiri yanlış değil. Ama bazılarının daha doğru olduğunu kabul etmek gerekiyor.
Bir önceki yıla göre yapılan kıyaslamada takvim etkisinden arındırılmış endekse göre bulunan oranı; bir önceki aya göre yapılan kıyaslamada ise takvim ve mevsim etkilerinden arındırılmış endekse göre bulunan oranı kullanmak daha doğru bir yaklaşım. Yani buna göre, kasım ayındaki sanayi üretiminin ekim ayına göre yüzde 0.2, geçen yılın aynı ayına göre yüzde 5.8 arttığını söylemek daha doğru görünüyor. TÜİK de, arındırılmış endekslere göre aylık ve yıllık bazdaki değişim oranlarını verirken bu iki orana dikkat çekiyor.
Değişim (Yüzde)
Önceki Önceki
Aya Göre Yıla Göre
Arındırılmamış -8,6 -2,2
Takvim etkisinden arındırılmış 1,5 5,8
Takvim ve mevsim etkisinden arındırılmış 0,2 4,4
Takvim ve mevsim etkilerinden arındırılmış verilerde, hiç arındırma işlemine tabi tutulmamış endekste görülen sert dalgalanmalar tabii ki görülmüyor. Örneğin ekim ayındaki üretim, eylül ayına göre arındırılmamış veriyle yüzde 13.7 gibi rekor bir artış göstermişti. Bu artışın büyük ölçüde takvim ve mevsim etkisinden kaynaklandığı anlaşıldı. Çünkü görünürde yüzde 13.7 olan artış, arındırılmış endekse göre yüzde 3.2'ye iniyor.
Takvim etkisinden arındırılmamış sanayi üretiminin nasıl büyük sapmalar gösterebileceğine ekim ve kasım ayları iyi bir örnek oluşturuyor. Yine bu sütunlarda 10 Aralık'ta sanayi üretiminin arındırılmamış verilerle kasımda ekime göre azalabileceğine dikkat çekerken şu görüşleri dile getirmiştik:
"Ekim ayındaki sanayi üretiminin kasım ayında arındırılmamış mevcut hesaplama yöntemine göre azalması sürpriz olmayacak. Ekim ayında 20.5 olan işgünü sayısı, kasımda 18.5 güne iniyor. Aradaki iki gün çok mu önemli denilebilir; evet önemli, çünkü bu iki gün neredeyse yüzde 10'luk bir işgünü azalmasına denk geliyor."
İşte işgünündeki yüzde 10'luk azalma, sanayi üretimine arındırılmamış endekse göre yüzde 8.6'lık bir üretim azalması olarak yansımış bulunuyor.
Aralıkta hızlı bir artış var
Kasımdaki işgünü sayısı 18.5 gündü. Aralıktaki işgünü sayısı ise tam 22.5 gün, yani kasıma göre yüzde 22'lik bir artış söz konusu. İşgünü sayısındaki bu artış, arındırma işlemine konu olmayan endeks bazında aralık ayı üretiminin kasıma göre yüzde 20 dolayında artması sonucunu doğurabilir. Ancak, en dikkat çekecek artış, 2008 yılının aralık ayına göre ortaya çıkacak. Sanayi üretimi, aralık ayında kasıma göre yüzde 20 dolayında bir artış gösterdiği takdirde, 2008'in aralık ayına göre üçte birden fazla artacak demektir.
Arındırma işlemine konu olmayan endeks bazında ortaya çıkması muhtemel bu rekor artışlar, arındırılmış endekslerle yapılacak hesaplamalarda görülmeyecek, bu kesin.