Başbakan Recep Tayyip Erdoğan, Ankara Sanayi Odası'nın yeni hizmet binasının açılışında yaptığı konuşmada, üç ayda 164 bin otomobil satıldığına dikkat çekerek "Ne krizi yahu" deyince, acaba otomobil üretim ve satışında geçmiş yılların rakamları nasıldı, diye merak ettik. Ayrıca, yalnızca otomobile değil, sanayinin en önemli üretim kalemlerini bünyesinde barındıran beyaz ve kahverengi eşya sektörünün durumuna da bir bakalım dedik.
Öncelikle bir düzeltme yapmak gerekiyor. Daha önce de bazı yazarlar tarafından vurgulandığı gibi, Başbakan'ın üç ay için ifade ettiği 164 bin, aslında altı ayda satılan otomobil sayısını gösteriyor. Anlaşılan, ya Başbakan Erdoğan'ın dili sürçtü ya da kendisine verilen bilgi notunda bir yanlışlık vardı.
Otomobilde eğilim düşüş yönünde
Bu yılın ilk yarısında 376 bin otomobil üretildi, satış da 164 bin oldu. Üretim, geçen yılın aynı dönemine göre yüzde 19, satış yüzde 18 artmış durumda.
Otomobil üretimi her geçen yıl artış gösteriyor ve yeni bir rekor kırıyor. Geçen yıl 635 bin düzeyinde gerçekleşerek rekor kıran otomobil üretiminin, bu yılın tümünde 750 bine yaklaşması bekleniyor.
Satış için eğer yalnızca geçen yılla bir kıyaslama yapılırsa, durumun iyi olduğu söylenebilir. Ancak, daha geniş bir zaman dilimini dikkate alarak değerlendirme yapmakta fayda var.
Otomobil üretimiyle satışı aynı paralelde gitmiyor. Bunda üretimin önemli bir bölümünün ihraç ediliyor olması en büyük etken. Bir başka etken ise, satılan otomobillerin üçte ikiden fazlasının işal otomobillerden oluşması. 2003-2006 döneminde işal otomobillerin payı yüzde 68-69 düzeyinde oluştu, 2007'de ise bu pay yüzde 66'ya indi.
Otomobil üretimi düzenli olarak artarken, satışta aynı eğilimi göremiyoruz. Bu yılın ilk yarısında gerçekleşen otomobil satışı geçen yılın aynı döneminden yüzde 18 fazla, ancak 2007'nin tümündeki satış bir önceki yılın yüzde 4.2 altındaydı. Aynı şekilde otomobil satışları 2006'da yüzde 14.9, 2005'te ise yüzde 2.8 azalmıştı. Öyle anlaşılıyor ki, 2003 yılında yüzde 151, 2004'te yüzde 99 artarak 451 binle rekor kıran otomobil satışlarında bir anlamda doyuma ulaşıldı ve sonrasında yön aşağı döndü. Bu yılın ilk yarısındaki rakamlar, yıllık bazdaki gerilemenin yerini yeniden artışa bırakabileceğini gösteriyor. Ancak, yine de 2004 yılındaki 451 binlik satış rekorunu kırmanın pek kolay olmadığı görülüyor.
Televizyonda dramatik düşüş
Otomobilde satış yönünden geçen yıllardaki parlak tablonun uzağında olunsa da en azından geçen yıla göre bir artış söz konusu. Peki, beyaz ve kahverengi eşya sektöründe lokomotif konumda bulunan başlıca ürünlerdeki üretim ve satışlarda durum ne...
En dramatik gerileme televizyonda yaşanıyor. 2004 ve 2005 yıllarında 20 milyonun üstüne çıkan üretim ve satış, 2006'da 18 milyonda kaldı. Geçen yıl ise, hem üretimin, hem satışın çok hızlı gerilediği bir yıl oldu. 2007'de 12.6 milyon adet televizyon üretildi, 12.7 milyon adet de satış yapıldı. Televizyondaki olumsuz gidiş bu yıl da sürüyor. İlk çeyrekteki üretim yüzde 21 gerileyerek 2.7 milyon adede, satış ise yüzde 25 gerileyerek 2.5 milyon adede indi.
Buzdolabı beşte bir geriledi
Beyaz eşya sektörünün en önemli ürünlerinden olan buzdolabında da işler pek iyi gitmiyor. Geçen yıl yüzde 1 gibi önemsiz sayılacak bir oranda gerileyen üretim ve değişmeyen satıştan sonra bu yılın ilk çeyreğindeki rakamlar umut kırıcı oldu. İlk çeyrekteki buzdolabı üretimi geçen yılın yüzde 18 altında kaldı, satışlar ise yüzde 19 geriledi.
Üretim ve satışındaki performansın geçen yıldan itibaren bozulduğu bir başka ürün ise çamaşır makinası. Üretim ve satışı 2003-2006 döneminde sürekli artan çamaşır makinasında geçen yıl alarm zilleri çalmaya başladı. Çamaşır makinası üretimi 2007'de 2006'ya göre değişmedi, satış ise yüzde 1.4 azaldı. Üretim ve satıştaki gerileme bu yılın ilk çeyreğinde iyice hızlandı. İlk çeyrekte, üretim yüzde 13, satış yüzde 14 geriledi.
Üç üründe durum iyi
Dayanıklı tüketim malları grubunda yer alan başlıca altı ürünün üçünde; yani televizyon, buzdolabı ve çamaşır makinasında işler hiç iyi gitmiyor. Ancak, diğer üç üründe; fırın, elektrik süpürgesi ve bulaşık makinasında gidişat iyi.
Fırında üretim ve satış, 2005 yılında adeta patlamıştı. 2004 yılında yaklaşık 1.9 milyon adet olan üretim ve satış, 2005 yılında 5.8 milyonu aşmıştı. Bir yılda, üretim ve satışta yüzde 200'ün üstüne çıkan artışlar yaşanmıştı. 2006 yılı, bir anlamda 2005'teki rekorları sindirme yılı oldu, fırın üretim ve satışı az da olsa geriledi. Geçen yılın tümünde üretim ve satış yeniden artış gösterdi. Bu yılın ilk çeyreğinde ise üretimin yüzde 23, satışın yüzde 30 arttığı görüldü.
Bulaşık makinası da son yıllarda hem üretim, hem satış yönünden sürekli gelişme gösterdi. Geçen yılın tümünde üretim ve satışta yüzde 55 dolayında artış gerçekleşti. Bu yıl ilk çeyrekte de üretim yüzde 28, satış yüzde 40 arttı.
Geçen yılki üretim ve satış hızı önceki yıllardaki hızın altında kalan elektrik süpürgesi ise bu yıl ilk çeyrekte yeniden ivme kazandı. Elektrik süpürgesi üretimi ilk üç aylık dönemde geçen yıla göre yüzde 21 arttı, satıştaki artış ise yüzde 24'ü buldu.
Sektör promosyona yöneldi
Beyaz eşya sektörü, özellikle belli ürünlerde yoğunlaşan kötü gidişi durdurabilmek amacıyla taksitli satışlara ve promosyona giderek daha fazla ağırlık veriyor. Ödemeye gecikmeli başlamak ve taksit sayısını artırmak gibi uygulamalar giderek yaygınlaşıyor. Ayrıca, buzdolabı gibi görece pahalı ürünlerin alınması durumunda, başka ürünlere önemli indirimler uygulanıyor, hatta küçük sayılabilecek ürünlerin bedava verilmesi uygulamasına da rastlanıyor.
Başlıca Dayanıklı Tüketim Mallarının Üretimi (Adet)
Yıllık Ocak-Mart
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2007 2008
Buzdolabı3.164.922 4.123.501 4.863.762 5.098.866 6.222.690 6.160.335 1.459.266 1.202.008
Çamaşır Makinası1.684.687 2.412.235 4.057.729 4.433.810 5.410.212 5.407.789 1.513.296 1.313.188
Fırın (LPG)906.254 1.608.042 1.823.429 5.857.179 5.792.019 5.895.852 1.267.812 1.565.086
Elektrik Süpürgesi781.636 613.523 1.017.318 1.206.693 1.487.791 1.575.867 377.108 456.425
Televizyon12.462.924 15.035.590 20.345.757 20.792.058 18.283.948 12.642.537 3.406.339 2.673.811
Bulaşık Makinesi351.850 399.057 660.753 783.278 1.192.314 1.832.608 433.680 556.040
Başlıca Dayanıklı Tüketim Mallarının Satışı (Adet)
Yıllık Ocak-Mart
2002 2003 2004 2005 2006 2007 2007 2008
Buzdolabı3.068.066 3.689.782 4.635.810 5.219.011 6.107.875 6.109.402 1.381.624 1.114.488
Çamaşır Makinası1.630.604 2.158.806 3.297.965 4.361.550 5.375.490 5.298.519 1.397.159 1.205.365
Fırın (LPG)853.459 1.561.318 1.884.623 5.825.598 5.597.413 5.813.923 1.164.096 1.515.250
Elektrik Süpürgesi822.774 780.684 1.123.329 1.276.390 1.538.833 1.575.952 379.081 470.716
Televizyon12.346.037 15.215.585 20.215.900 20.653.656 18.032.788 12.721.613 3.406.477 2.540.753
Bulaşık Makinesi341.417 400.416 617.052 870.103 1.179.821 1.827.136 378.361 530.935
OtomobilOtomobil
ÜretimiSatışı
2002 204.19890.615
2003 294.116227.036
2004 447.152451.209
2005 453.663438.597
2006 545.682373.219
2007 634.883357.465
2007 İlk Yarı315.116139.131
2008 İlk Yarı375.843164.445