Standard &Poor's (S&P) değerlendirmesi siyasi iradenin üst düzeyinden tepki görünce kamuoyunun dikkati konu üzerine odaklandı. S&P'nın yaptığı değerlendirmenin sağlıklı, güvenilir ve inandırıcı gerekçesi var mıydı? Gerekçelere dayalı bir tartışmalar yaparak bilinç düzeyimizi yükseltemez miydik? Aklıma gelen soruları alt alta sıralayan bir yazı kaleme aldım. Dünya Gazetesi'nde bazı arkadaşlarla da tartıştım.
"Öncelikle, S&P değerlendirme yaparken "ne gibi kriterleri" kullandığını net bir biçimde bilmemiz gerekiyor" diye başlıyordum yazıya. Ertesi gün, S&P yetkililerinin açıklama yapacaklarını öğrenince yazıyı yayınlamadım.
S&P açıklamaları arasında, "Ülkelerin Kredi Notunu Nasıl Belirliyoruz?" başlıklı açıklamayı özenle okudum. Aktarılan bilgilerden anladığımıza göre " Ülke Derecelendirme Metodolojisi ve Varsayımlar" belgesinde kullanılan ölçütler yer alıyor. Basına dağıtılan notta altı önemle çizilen ölçütlerden bazıları şöyle:
Ülkelerin bütçe uygulamaları,
Ülke borçlarının temerrüde düşme olasılığı,
Devlet tahvili ihracı ve yatırımcılar arasında bilgi asimetrisi,
Devlet borçlarının geriye ödeyebilme kapasitesi,
Vb.
S&P derecelendirmeyi "…yeterli ve uzun geçmiş performanslara dayadığına" vurgu yapıldıktan sonra, ölçütlerin güncelleştirildiği, güncelleştirmedeki amacın da "…derecelendirme metodu hakkında daha fazla netlik sağlamak ve aynı zamanda temel derecelendirme analizini muhafaza etmek olduğu" da özellikle belirtiliyor.
Beş temel etken
Ülkelerin kredi derecelendirmesinde beş temel etken şöyle sıralanıyor:
Politik skorda yansıtılan kurumsal etkinlik ve politik riskler,
Ekonomik skorda yansıtılan ekonomik yapı ve büyüme beklentileri,
Harici skorda yansıtılan harici likidite ve uluslararası yatırım pozisyonu,
Mali skorda yansıtılan mali performans ve esneklik ile devlet borç yükü,
Parasal skorda yansıtılan parasal esneklik
Etkenlerin bileşenleri ve bağlamların neler olduğu da metinde yer alıyor. Değerlendirme süreci açıklanırken, muhatap "… bir ülke ise, genelde devletin Maliye Bakanlığı, Borçlar İdaresi Dairesi, Çalışma ve Sosyal Güvenlik gibi diğer ilgili bölümlerin temsilcileriyle toplantılar yapılır. Analiz ekibi genelde Merkez Bankası ve özel sektör temsilcileriyle de toplantılar yapar," deniyor. Kamuya açık bilgiler yanında açık olmayan bilgilerin de derlendiği söyleniyor.
Ne yapılmalı?
Sonuçların açıklanmadan muhatabına bilginin hangi zaman aralığında verildiği de metinde yerini alıyor.
Bu açıklamanın ardından insanların "tercihlerini net yapabilmeleri " için "tartışma adabı" neyi gerektirir?
Eğer, S&P'un değerlendirmelerinde bir "rakam saptırması" varsa çok net ve sağlam verilerle ortaya konmalı…
Eğer, S&P'un analiz ekibi, kendi sezgilerini fazla öne çıkarmışsa, hangi noktalarda subjektif davrandıkları da inandırıcı biçimde kanıtlanmalı.
Eğer, değerlendirme yönteminde eksiklikler varsa, bunların da ne olduğu açık ve net olarak kamuoyu ile paylaşılmalı…
Siyasi irade ve S&P arasındaki tartışma geldiği aşamada unutulmamalı, unutturulmamalı… Verilere, yöntem eleştirileri ve önerilerine, sağlam gerekçelere dayalı tartışmalar sürdürülmelidir ki, taraflardan hangisinin haklı olduğuna ilişkin net bir kanıya varabilelim… Tartışma enerjisinin verimini düşünmeliyiz, düşünmek zorundayız…