SAĞLIK / Dr. Yavuz Dizdar Geçen hafta hatırlayacaksanız romatizmal hastalıklardaki yeni ve üstün tedavi seçeneği biyolojik ilaçlardan söz etmiştik. Bu ilaçlar hastalığın ortaya çıkma mekanizması olan TNF adlı moleküle doğrudan müdahale ettiklerinden, klasik ilaçlara göre çok daha başarılı bir tedavi seçeneği oluşturuyorlar. Örneğin romatoid artrit denen romatizmal eklem hastalığında etanersept (Enbrel, Whyte), klasik tedavi seçeneği olan metotreksata göre (ki bu ilaç aslında kanser tedavisinde kullanılmaktadır) iki kat üstün bir tedavi avantajı sergilemekte. Etanersept alan hastaların yüzde ellisinde, metotreksat alan hastaların ise yüzde 28'inde hastalık belirtileri tamamen ortadan kalkmakta. Tedaviye verilen bu üstün yanıt, etanersept alan hastalarda anlamlı daha uzun süre kalıcı olmakta, ve en önemlisi hastalık belirtileri yeniden başlarsa, etanersept tedavisinin başarısında metotreksatın aksine bir azalma olmamakta. Hastalığı çekenler açısından çok önemli olan bu tedavi üstünlüğü doğal olarak yaşam kalitesine ve işgücüne de yansımakta. İlaç toplam maliyetin küçük bir bölümü Biyolojik ilaçlar tahmin edeceğiniz üzere klasik ilaçlardan daha pahalı görünmekte. İşte bu fiyat farkı nedeniyle, resmi otoriteler klasik, ama daha az etkili ilaçların ilk seçenek olarak kullanılmasından yana. Klasik ilaçlarla yanıt alınamazsa, bu durumda biyolojik ilaçların kullanımına müsaade edilmekte. Bu yaklaşıma düz hesap olarak bakıldığında, maliyet üstünlüğü sağlıyor gibi bir izlenime kapılmanız hiç de zor değil. Ancak bir hastalığın maliyetini hesaplarken, ilaca ödenen para, toplam maliyetin sadece küçük bir kısmını oluşturuyor. Şöyle açıklamaya çalışalım, klasik ilaç da bedava olmadığına göre, zaten para harcıyorsunuz. Tedaviye yanıt alamadığınızda, ek başka ilaçlar bu maliyete ekleniyor. Ama hastanın işinden uzak kalması, bakıcı gereksinimi gibi maliyet unsurları eklerseniz, ilacın toplam maliyet içindeki payı giderek azalıyor. Bu durumda en etkin seçeneği, üstelik sonraki kullanımlarda da fayda olasılığınız düşmüyorsa, daha baştan kullanmak, ekonomik anlamda üstün hale geliyor. Dikkat ederseniz başkasına bağımlı hale gelmenin, normal yaşamın dışında kalmanın ya da çocuklarıyla ilgilenememenin manevi maliyeti hesapta kapsanmıyor. Romatizmal hastalıkların gerçek maliyetinin hesaplanmasında kaliteye göre düzeltilmiş yaşam yılı, harcamaların gittiği yerin belirlenmesinde en önemli kriterlerden bir olarak karşımıza çıkıyor. Dolaylı maliyet hesaplandığında hastanın kaybettiği yaşam yılı sayısı, hastanın çalışma zamanı süresi ön plana çıkmakta. Örneğin Kanada'da yapılan bir hesaplamada ilaç 2474 dolar, ama dolaylı maliyet 4196 dolar olarak hesaplanmıştır. Performans azalması ve işe gidememe önemli bir maliyet unsuru. Erken biyolojik müdahale daha ekonomik Romatizmal hastalıkların seyri diyabet gibi değil, diyabette hastalığın ceremesi son dönemde ortaya çıkarken, romatizmal hastalıklarda hastaların büyük bölümünde tanının konmasından sonraki birkaç yıl içinde verim ciddi anlamda azalma göstermekte. Bu nedenle etkileri kısıtlı standart seçenekleri başta kullanıp, hastanın işlevlerinin büyük bölümünü kaybetmesini beklemek yerine, etkili seçenekleri başta kullanmak, toplam maliyet kaybını azaltan önemli bir unsur. Örneğin sedef hastalığında etanersept kullanımının maliyete etkisi araştırıldığında, bu ilacı kullanan hastaların normal işlerinde kalmaları yüzde 16 daha yüksek bulunmuş. İlacın kullanımıyla birlikte iş yapabilirlik değerlendirmenin sonlandırıldığı bir yıl süresince istikrarlı olarak yükselmiş. Oysa sedef hastalığında hastaların yüzde 6.6'sında sağlık problemlerine bağlı iş zamanı kaybı ister istemez ortaya çıkmakta, bunun yıllık maliyetinin ise (hastalığın ağırlığı ve ülkeden ülkeye değişmekle birlikte) en iyimser tahminle on binlerce dolar olduğu hesaplanmakta. Bu örnek ilacın fiyatına bakmaktansa, hastalığın toplam maliyetinin dikkate alınmasını gösteren en açık örnek. Hastaların yaşam kalitelerinin yükselmesi ise, bu erken biyolojik tedavi yaklaşımının maddi karşılığı bulunmayan en önemli kazancı.