Ocak-temmuz dönemi ödemeler dengesi rakamları açıklandı. Olağan döviz gelirleri ile olağan döviz giderleri arasındaki açık (cari açık) ilk 7 ayda 6.5 milyar dolar oldu.
Geçen yılın aynı döneminde açık 31.8 milyar dolar idi.
Genelde cari açığı değerlendirenler bu iki rakama bakarak cari açık sorununun sora erdiğini söylüyorlar.
1) Cari açık, alınan ekonomik tedbirler sonucu azalmadı. Ekonomi düzeldiği için azalmadı. Kriz nedeniyle ithalat durakladığı için açık küçüldü.
2) Açığın küçülmesi aldatıcı olmasın. Açık küçüldü ama açığı kapatmakta zorlanıyoruz. Küçük açığı (a) nereden geldiği belli olmayan döviz ve (b) rezervleri eriterek kapatıyoruz..
Döviz açığı (a) doğrudan yabancı sermaye (b) portföy yatırımı (c) dış kredi ile kapatılır. Bu 3 kaynaktan gelen para yetmez ise, daha önceki döviz birikimleri harcanır.
Yılın ilk 7 ayında olağan döviz hareketi 6.5 milyar dolar açık verdi ama, sermaye hareketi ile de 8.0 milyar dolar kredi çıkışı oldu.
Açık anlatımıyla yılın ilk 7 ayında 14.5 milyar dolarlık bir toplam açık oluştu. Buna karşılık sermaye hareketinin doğrudan yatırım ve portföy yatırımı kalemlerinden giriş 4.9 milyar dolarda kaldı.
İşte burada imdada nereden geldiği belli olmayan döviz yetişti. İlk 7 ayda nereden geldiği belli olmayan döviz girişi 6.5 milyar dolardır. Bu da yetmeyince rezervlerden 2.6 milyar dolar kullanım oldu.
- Nereden geldiği belli olmayan dövize güvenilemez. Artıdan eksiye dönüşebilir.
- Rezervlerden kullanımın sınırı vardır. Rezervler tükenir.
Tekrar hatırlatmakta yarar vardır. Bu zor tablo küçülen cari işlemde ortaya çıkmaktadır. Yarın üretim artmaya başladığında ithalat tırmanışa geçer ve açık büyür ise ne olacaktır?
Sorunun ciddiyetini görerek şimdiden tedbir almakta yarar vardır.
Şimdilerde kimse, Türk Lirası'nın tekrar değerlenmeye başlamasının ihracatı köstekleyici, ithalatı teşvik edici etkilerini tartışmak istemiyor. Fakat ihracatçılar 1.60 TL'nin altındaki dolar fiyatı ile ihracatta zorlandıklarını söylüyor. Bugünkü döviz kurunun lüks ithalatın sürmesine imkan verdiği görülüyor.
Açık anlatım ile döviz kuru konusu önem kazanmaya başlıyor.
Döviz Açığı Ocak - Temmuz (Milyon $)
2009 2008
AÇIK -6.553 -31.800
SERMAYE AKIMI -3.074 32.234
-Yabancı Sermaye 4.039 9.825
-Portföy Yatırımı 959 2.535
-Kredi -.8.072 19.874
FİNANSMAN DURUMU -3.074 32.234
BELİRSİZ DÖVİZ 6.928 -2.433
NET AKIM 3.854 29.801
AÇIK -6.553 -31.800
REZERV EKSİLMESİ -2.699 -1.999