Bir zincirin halkalary gibi birbirine ba?ly geli?ti her ?ey. Yurtiçinde faiz yüksekti; kredi kullanmak çok pahalyya geliyordu. Faiz yüksek oldu?u için kur dü?ük seyrediyordu; içeriden yüksek faizli Türk parasy cinsi kredi kullanmak yerine, yurtdy?yndan çok daha dü?ük faizli döviz cinsi kredi kullanmak daha ekonomik görünüyordu. "Döviz kazancy olmayanlar dövizle borçlanmasyn" diye uyary üstüne uyary yapylyyordu, ama döviz de artmyyordu ki. Bir risk varsa da, geli?meler, dövizin öyle kysa sürede çok hyzly artmayaca?yny gösteriyor ve dy? kaynak kullanymy cazibesini koruyordu.
Ancak, yürekler pyr pyr etmiyor da de?ildi do?rusu. Ya döviz birden arty?a geçerse, ne olacakty. Y?te uykulary kaçyran tablo buydu.
Merkez Bankasy, geçti?imiz günlerde reel sektörün 2007 sonundaki döviz varlyk ve yükümlülüklerine ili?kin verileri açyklady. Uyku kaçyran tablonun detayynda neler mi var; aktaralym:
Reel sektörün döviz varlyklary geçen yyl sonu itibariyle 78 milyar dolara ula?ty. Varlyklar, 2007’nin ikinci yarysynda 15, 2007’nin tümünde yüzde 23 artty.
Yükümlülükler ise 139 milyar dolara dayandy. Üstelik yükümlülüklerdeki arty?, varlyk arty?yndan daha hyzly. Reel sektörün yükümlülükleri, geçen yylyn ikinci yarysynda yüzde 18, yylyn tümünde yüzde 39 arty? gösterdi.
Hem mutlak de?er olarak yükümlülüklerin büyük olmasy, hem de arty? oranynyn daha yüksek gerçekle?mesiyle varlyk-yükümlülük farky iyice açyldy. 2006 yyly sonunda 36.5 milyar dolar olan reel sektörün net açyk pozisyonu, geçen yyl yüzde 66 artarak 60.8 milyar dolara ula?ty. Reel sektörün net pozisyon açy?y 2005 yyly sonunda 26.6 milyar dolar düzeyinde bulunuyordu.
Varlyk/yükümlülük dengesi
Reel sektörün döviz varlyklarynyn, döviz yükümlülüklerine orany 2006 yylyndan sonra sürekli olarak geriledi. 2005 yyly sonunda yüzde 63.2 olan varlyk/yükümlülük dengesi, 2006 sonunda 63.5’e çykty. Oran, daha sonra sürekli bir azalma gösterdi. Geçen yylyn birinci çeyre?inde yüzde 60.9’a inen varlyk/yükümlülük dengesi, ikinci çeyrekte yüzde 58’e, üçüncü çeyrekte yüzde 56.7’ye, yylsonunda ise yüzde 56.1’e indi.
Dy? krediye hücum
Merkez Bankasy tarafyndan da vurgulandy?y gibi, reel sektörün net pozisyon açy?ynyn hyzla büyümesinde en büyük etken, dy? kredi kullanymyndaki arty?. Reel sektörün 2005 yyly sonunda yakla?yk 35 milyar dolar olan dy? kredi bakiyesi, 2006 sonunda 53 milyar dolary a?ty, geçen yyl sonunda ise 78 milyar dolara dayandy.
Dy? kredinin toplam döviz yükümlülü?ü içindeki payy da sürekli arty? gösterdi. 2005 sonunda yüzde 49 olan dy? kredinin toplam yükümlülü?e orany, 2006 sonunda yüzde 54’e, geçen yyl sonunda ise yüzde 56’ya yükseldi.
Merkez Bankasy’nyn de?erlendirmesinde, reel sektörün açyk pozisyonunun GSYH’ye, ihracata ve uluslararasy rezervlere oranynyn 2007 yyly boyunca net pozisyon açy?yndaki arty?a paralel olarak artty?y vurgulandy.
Krediler hangi alanlarda?
Yabancy sermayeli ?irketlerin yurtdy?yndaki ortaklaryndan sa?lady?y krediler dahil edilmedi?inde 2007 sonu için 75.1 milyar dolar olan dy? kredinin 42.7 milyar dolary hizmetler, 31.9 milyar dolary sanayi, yakla?yk yarym milyar dolary da tarym sektöründe bulunuyor.
Hizmetler ana sektörünün alt sektörlerinden olan ula?tyrma, depolama ve haberle?me 14.8, gayrimenkul, kiralama ve i? faaliyetleri 11.1, in?aat 7, toptan ve perakende ticaret 4.2, otel ve lokantalar ise 2.3 milyar dolarlyk kredi kullanmy? durumda.
Ymalat sanayinin kullandy?y dy? kredi 22.8 milyar dolar. Bu tutardan ana metal sanayi 4.7, gyda ürünleri, içki ve tütün imalaty 3.7, tekstil ve tekstil ürünleri 3.2, ula?ym araçlary imalaty 2.8 milyar dolar pay aldy.
Madencilik ve ta?ocakçyly?y sektörü 4.6 milyar dolar, elektrik, gaz su sektörü 4.2 milyar dolar dy? kredi kullandy.
Ya döviz hyzla artarsa...