Finansal kesim dışındaki firmaların döviz varlık ve yükümlülükleri arasındaki farktan oluşan net döviz pozisyonu ya da başka bir ifadeyle pozisyon açığı ağustos sonunda 166 milyar dolara ulaştı. Sekiz aylık dönemde reel sektör kuruluşlarının döviz varlıkları 4.1 milyar dolar artarken, döviz yükümlülükleri 28.5 milyar dolarlık artış kaydetti. Böylece, pozisyon açığında net 24.3 milyar dolarlık artış ortaya çıkmış oldu.
Finansal kesim dışında kalan firmaların döviz varlık ve yükümlülüklerine ilişkin istatistikle, söz konusu firmaların yurtiçi finansal kesimle ve yurtdışında yerleşiklerle olan işlemlerinden doğan kayıtları, döviz varlık ve yükümlülükleri, dolayısıyla taşıdıkları kur riski izlenmiş oluyor. Yükümlülükler, yurtiçi finansal kesime ve yurtdışı yerleşiklere karşı önceden belirlenmiş bir vadede anapara ya da faiz ödemesi gerektiren döviz cinsinden ve dövize endeksli yükümlülükleri kapsıyor. Varlıklarda ise, bu yükümlülüklerin karşılanmasında kullanılabilecek döviz cinsinden ve dövize endeksli varlıklar yer alıyor.
Yükümlülük artışı krediden
İlk sekiz ayda reel sektörün döviz varlığının 4.1 milyar, döviz yükümlülüğünün ise 28.5 milyar dolar arttığını belirttik. Böylece varlıklar 90.5, yükümlülükler 256.3 milyar dolara ulaştı.
Yükümlülükteki 28.5 milyar dolarlık artışın 23.3 milyar doları yurtiçinden sağlanan kredilerden kaynaklandı. Toplam nakdi kredi artışı 24 milyar dolar oldu. İthalat borçlarında da 4.5 milyar dolarlık artış meydana geldi. Böylece döviz yükümlülüğünde 28.5 milyar dolarlık artışa ulaşıldı.
Döviz varlıklarında ise mevduat 3.1 milyar dolar arttı. Yurtdışına doğrudan sermaye yatırımı 1.4 milyar dolarlık artış gösterdi. Menkul kıymetlerde ise 437 milyon dolarlık azalma oldu.
Zaten reel sektörün döviz yükümlülüğünün yarıdan fazlası yurtiçinden sağlanan döviz ve dövize endeksli krediden oluşuyor. Bu tür kredilerin ağustos sonundaki düzeyi 145.2 milyar dolar.
Artış ikinci çeyrekte hızlıydı
Reel sektör kuruluşlarının döviz pozisyon açığında ilk sekiz ayda kaydedilen 24.4 milyar dolarlık artışın 16.3 milyar doları yalnızca ikinci çeyrekte oluştu. Yılın ikinci çeyreğinde döviz varlıkları yalnızca 283 milyon dolar artarken, döviz yükümlülüklerinde 16.6 milyar dolarlık artış meydana geldi.
Döviz pozisyon açığında ilk çeyrekte de 6.4 milyar dolarlık artış olmuştu. Yani, yılın ilk yarısında pozisyon açığı 22.7 milyar dolar arttı.
Temmuz ve ağustos ise sakin geçiyor; özellikle de ağustos. Temmuzda varlıklar 3.9 milyar, yükümlülükler 4.8 milyar dolar, sonuç olarak döviz pozisyon açığı 885 milyon dolar artış gösterdi. Ağustosta ise varlıklar 395 milyon azalırken yükümlülükler 407 milyon arttı, böylece net pozisyon 802 milyon dolar büyümüş oldu.
Kısa vadeli azalıyor
Toplam döviz pozisyon açığındaki artışın özellikle temmuz ve ağustos aylarında belirgin bir şekilde hız kestiğini vurguladık. Kısa vadeli döviz pozisyon açığında ise gerileme var. Geçen yılın sonunda 13.3 milyar dolar olan, ilk çeyrek sonunda 16.2 milyar dolara, ikinci çeyrek sonunda 21.7 milyar dolara ulaşan kısa vadeli pozisyon açığı, daha sonra azalmaya başladı. Kısa vadeli açık temmuzda 18.5 milyar, ağustosta 17.7 milyar dolara geriledi.