Merkez Bankası dün reel sektöre ilişkin iki önemli veri açıkladı. Bu iki verinin ortaya koyduğu eğilim, reel kesimde işlerin geçmişe göre çok büyük değişiklikler göstermediği yönünde. Hatta bazı detaylara bakınca gidişatın olumlu olduğu, en azından reel kesimin ifadesinin bu yönde oluştuğu söylenebilir. Ancak, görünür verilerle yetinmemekte; özellikle mevsimsellikten arındırılmış verileri dikkate almakta yarar var.
Dün açıklanan verilerden biri, imalat sanayindeki kapasite kullanım oranı. Oran, nisan ayında yüzde 74.7 ile bu yılın ikinci en yüksek oranı oldu. Kapasite kullanım oranı ocakta da yüzde 74.7 düzeyinde oluşmuş; şubat ve martta ise yüzde 72.9 ve yüzde 73.1'lik gerçekleşmeler olmuştu. Bu yıl nisandaki yüzde 74.7'lik oran, geçen yılın nisanındaki yüzde 74.9'a göre ise çok az da olsa geriledi.
İmalat sanayindeki kapasite kullanım oranına asıl mevsimsel etkilerden arındırılmış haliyle bakmak gerek. Orana bu şekilde bakınca tablo değişiyor. Kapasite kullanım oranı, mevsimsel etkilerden arındırılmış haliyle nisanda bu yılın en düşük düzeyine inmiş durumda. Söz konusu oran ocakta yüzde 76.8, şubatta yüzde 75.8, martta yüzde 76 olarak gerçekleştikten sonra nisanda yüzde 75.6'ya geriledi. Geçen yılın nisanındaki mevsimsel etkilerden arındırılmış kapasite kullanım oranı ise yüzde 75.8 düzeyinde bulunuyordu.
Kabul etmek gerekir ki, kapasite kullanımında öyle dramatik bir düşüş yok; hatta mevsimsel etkilerden arındırılmamış orana göre artış bile var. Yani gidişat, genel bir ifadeyle söylemek gerekirse, yataya yakın.
Mevsimsel etkilerden arındırılmamış kapasite kullanım oranının geçen yıla değişimi sektörlere göre incelendiğinde kapasitedeki gerilemenin hangi sektörlerde olduğu dikkat çekiyor. Bu yıl nisandaki oran, geçen yıla göre ara mallar ve yatırım malları sektörlerinde geriledi; kuşkusuz bu önemli. Dayanıklı ve dayanıksız tüketim malları ile gıda ve içecekler sektörlerindeki kapasite kullanımında ise artış görüldü.
Reel kesimin güveni
Merkez Bankası'nın dün açıkladığı iktisadi yönelim anketi ve reel kesim güven endeksi, reel kesimin ekonomiye duyduğu güvendeki artışın nisanda da sürdüğünü ortaya koydu. Reel kesim güven endeksi geçen yılın aralık ayında 97.2'ye kadar geriledikten sonra artmaya başladı. Ocakta 101.8'e, şubatta 107.3'e, martta 112.9'a çıkan endeks, nisanda da 116'ya ulaştı.
Endeks, nisanda 116'ya çıkmakla birlikte, geçen yılın nisanındaki 116.7'nin altında bulunuyor.
Mevsimsellikten arındırılmış endekse göre ise reel kesim güven endeksinde yatay bir seyir izleniyor. Geçen yılın aralık ayında 106.6 olan endeks, ocakta 104.6, şubatta 108.5, martta 110.5 düzeyinde gerçekleşti, nisanda ise 109.9'a geriledi. Mevsimsellikten arındırılmış reel kesim güven endeksi, geçen yılın nisan ayında 110.6 düzeyinde bulunuyordu.
Mevsimsellikten arındırmanın önemi...
Reel kesim güven endeksinin herhangi bir arındırma işlemine konu olmamış ve mevsimsellikten arındırılmış halde çok farklı sonuçlar verdiğini aktardık. Detaylarda ise bu fark öylesine belirgin olarak ortaya çıkıyor ki... Birkaç örnek aktaralım:
Arındırılmamış veri setine göre son üç ayda alınan toplam sipariş miktarına ilişkin endekste nisanda marta göre tam 14.6 puanlık artış var. Söz konusu endeks 101.2'den 115.8'e çıkmış.
Son üç ayda alınan toplam sipariş miktarına ilişkin endeks, mevsimsellikten arındırılmış veri setine göre ise nisanda artmak bir yana 1.8 puan azalmış.
Aynı şekilde gelecek üç aya ilişkin toplam istihdama ilişkin endekste arındırılmamış veri setine göre nisanda 9.5 puanlık artış dikkati çekerken, mevsimsellikten arındırılmış veri setine göre belirlenen artış yalnızca 3.1 puan.