Temel Almanya'da nasıl olduysa otoyolda ters yola girer. Radyolarda sürücüler sürekli uyarılmaktadır, ters yönde bir araç geliyor, dikkatli olun, diye. Bu anonsu duyan Temel söylenir: "Ne biri, hepsi ters geliyor, hepsi..."
Bu köşede 7 Kasım'da otomobil satışlarını irdeledik. Otomobil satışları, ekim ayında bir önceki yıla göre tam yüzde 39 azalmıştı. Önceki aylarda hiç rastlanmayan ölçüde bir azalma söz konusuydu. Üstelik sorun yalnızca otomobille sınırlı da değildi, sektör tümüyle sıkıntıdaydı. Peki Türk sanayisindeki sıkıntı yalnızca otomotivle mi sınırlıydı. Öyle olmadığının işaretleri çok can sıkıcı biçimde alınıyor. Otomotivden daha zor bir dönem geçiren sektörler var. Bunların başında da tekstil geliyor. Türkiye'nin marka olmuş fabrikaları, bir daha ne zaman açılacakları belli olmayacak biçimde kapılarına kilit vurmak durumunda kalıyorlar.
Önceki gün gelen bir telefon, dikkatimizi Türkiye'nin otomotivle birlikte en önemli sektörüne, demir-çelik sektörüne çekti. Arayan, Demir-Çelik Üreticileri Derneği Genel Sekreteri Veysel Yayan'dı. Yayan, 7 Kasım'daki otomobil satışlarıyla ilgili yazımı okumuş ve adeta "Yalnızca otomotivde mi işler" kötü diye soruyordu. Belli ki demir-çelik sektöründe de işler iyi gitmiyordu.
Veysel Yayan, otomotivde olduğu gibi demir-çelikte de ihracat ağırlıklı çalışılıyor olması nedeniyle uluslararası piyasalardaki daralmaların, sektörün üretim ve ihracatını önemli ölçüde olumsuz etkilediğine dikkat çekiyordu. Üstelik, diğer sektörlerden farklı olarak, demir-çelikte dünya finans krizinden önce daralma sinyalleri geliyordu. Fiyatlar, ağustos ayından itibaren düşüş eğilimine girmişti.
Hurda daha pahalı kaldı
Dernek Genel Sekreteri Veysel Yayan, pek çok üreticinin hurda fiyatının altında bir fiyata ürün satmak zorunda kaldığına dikkat çekti:
"Temmuz ayı sonunda tonu 1.550 dolar düzeyine çıkan inşaat demiri fiyatları, ağustos ayından itibaren düşüş eğilimi göstermeye başladı. Bir miktar gerileme bekleniyor olsa da, fiyatların 1.000 doların altına düşmeyeceği tahmin ediliyordu. Temel girdi olan hurda fiyatları da 750 dolar civarında bulunuyordu. Ancak, petrol fiyatlarındaki düşüşe bağlı olarak demir-çelik talebinde gözlenen daralma eğilimi, finans kriziyle bir araya gelince, yurtdışı talepte çok hızlı bir düşüşe dönüştü. Zaten talebin daraldığı ve fiyatların gerileme eğilimi içinde olduğu bir dönemde gelen finans krizi, sorunu daha da artırdı, fiyatlardaki düşüşü daha da hızlandırdı.
Bu sonucun ortaya çıkmasında, fiyatlardaki düşüş sırasında alıcıların alım yapmaktan vazgeçme yönündeki psikolojik yaklaşımları da etkili oldu. Öyle ki, mamul fiyatlarının çok hızlı gerilediği dönemde hurda fiyatları belli bir süre çok yüksek düzeylerde seyretti. Bunun sonucunda da pek çok kuruluşumuz, 600 dolar civarındaki paçal hurda maliyetine rağmen, 400 dolar civarında fiyatlarla nihai ürün satışı yapmak durumunda kaldı."
Ürün fiyatları yüzde 75 düştü
Yayan'ın verdiği bilgiye göre, bir süre sonra hurda fiyatları da mamul fiyatlarına paralel olarak gerileme eğilimi içine girdi. Mamul fiyatları, yılın ilk yedi ayında 700-750 dolardan 1.500-1.550 dolara çıkmış ve bu durum çok ciddi reaksiyonlara yol açmıştı. Ancak bu artışın daha fazlasının bir buçuk ay gibi çok kısa bir sürede geri verildiği gözlendi. Fiyatlardaki düşüş yüzde 75'e kadar ulaştı. Demir-Çelik Üreticileri Derneği verilerine göre, fiyatların böylesine hızlı bir şekilde gerilediği bu dönemde, yüzde 60'lık elektrik enerjisi ve doğalgaz zammıyla karşı karşıya kalındı. Başta işçilik olmak üzere, hurda dışında, diğer yurtiçi girdi maliyetlerinde bir gerileme olmadı, tersine artışlar gözlendi.
İhracat yarıya indi
Demir-çelik sektörünün ihracatı, ağustos ve eylül aylarında sırasıyla 2.5 ve 2.2 milyar dolar oldu. Bunda kuşkusuz yüksek fiyatların da etkisi vardı. Demir-çelik, bu ihracatla otomotivi bile geride bıraktı. Ancak, global piyasalardaki daralma ve fiyatlarda meydana gelen hızlı düşüş yüzünden ekim ayı ihracatı 1.2 milyar dolara geriledi. İhracattaki durgunluğun, kasım ve aralık aylarında da devam edeceği tahmin ediliyor.
Bu arada üretimde de eylül ayında ağustosa göre yüzde 14 gerileme oldu. Üretimdeki daralmanın ekim ayında daha da belirginleştiği tahmin ediliyor, son iki aya ilişkin olarak da umutlu olunamıyor. Sektör yetkilileri, 2009'un ilk çeyreğinden itibaren yeniden olumlu bir sürece girilebileceği umudunu taşıyor.
Geçici vergiler ertelensin
Demir-Çelik Üreticileri Derneği, geçen hafta içinde Devlet Bakanı Başbakan Yardımcısı Nazım Ekren'e başvurarak, üçer aylık dönemlerde alınan geçici verginin dönem soruna ertelenmesini istedi. Ekren'e gönderilen mektupta, dünya finans krizi ve fiyatlardaki yüzde 70'i aşan gerilemenin demir-çelik kuruluşlarını zora soktuğu belirtildi. Mektupta, üretim ve ihracatı da olumsuz etkileyen söz konusu gelişmelerin, üretici kuruluşların nakit akışlarında yol açtığı ciddi sıkıntılar dikkate alınarak üretim faaliyetlerinin aksaksız bir şekilde sürdürülmesi için destek olunması istendi. Bu çerçevede, kurumlar vergisinden mahsup edilmek üzere yılda dört kez alınan geçici verginin 2008 yılına ilişkin üçüncü ve dördüncüsünün, 2009 yılının nisan ayına kadar ertelenmesi isteğinde bulunuldu. Dernek yetkilileri, bu başvuruya henüz olumlu ya da olumsuz bir yanıt almadıklarını belirttiler.
Demir ve Hurdada En Yüksek
Fiyatlar ($/Ton)
İnş.Demiri İthal
İhraç Fiy. Fiyatı
(Ürün) (Hurda)
03.01.2008 725 383
10.01.2008 745 407
17.01.2008 760 407
24.01.2008 760 415
31.01.2008 760 415
07.02.2008 750 415
14.02.2008 750 397
21.02.2008 760 397
28.02.2008 810 413
06.03.2008 850 450
13.03.2008 950 462
20.03.2008 990 512
27.03.2008 1.010 525
03.04.2008 1.000 525
10.04.2008 1.000 565
17.04.2008 1.000 565
24.04.2008 1.090 615
01.05.2008 1.200 625
08.05.2008 1.200 625
15.05.2008 1.200 660
22.05.2008 1.280 645
29.05.2008 1.315 645
05.06.2008 1.315 645
12.06.2008 1.425 660
19.06.2008 1.470 660
26.06.2008 1.440 665
03.07.2008 1.470 665
10.07.2008 1.520 630
17.07.2008 1.520 630
24.07.2008 1.360 630
31.07.2008 1.360 630
07.08.2008 1.360 630
14.08.2008 1.360 495
21.08.2008 1.050 495
28.08.2008 1.050 425
04.09.2008 950 425
11.09.2008 860 375
18.09.2008 760 320
25.09.2008 740 320
02.10.2008 740 320
09.10.2008 740 320
16.10.2008 620 225
23.10.2008 500 180
30.10.2008 450 118
06.11.2008
470 135
Türkiye'nin Ham Çelik Üretimi (Ton)
Eylül 07 Ağustos 08 Eylül 08 Eylül 08/07 Eyl. 08 / Ağu.08
Uzun 1.759.799 2.025.217 1.728.009 -1,8 -14,7
Yassı 271.384 464.406 404.208 48,9 -13,0
Vasıflı 45.105 29.025 33.314 -26,1 14,8
Toplam 2.076.288 2.518.648 2.165.531 4,3 -14,0