TÜFE esas alınarak hesaplanan reel efektif döviz kuru endeksi eylülde 108.31’e gerileyerek bu yılın en düşük düzeyine inmişti. Aslında eylüldeki 108.31, yalnızca bu yılın değil, 2011 yılının ekim ayındaki 106.74’lük gerçekleşmeden sonraki dönemin en düşük düzeyine işaret ediyordu. Bir başka ifadeyle reel efektif döviz kuru endeksi, eylülde neredeyse son iki yılın en düşük düzeyine gerilemişti.
Döviz kuru ne kadar yükselirse, reel efektif döviz kuru da o ölçüde aşağı gidecek, bu belli. Her ne kadar reel efektif döviz kuru çok sayıda döviz dikkate alınarak hesaplanıyorsa da endekste ağırlıklı etkiye sahip dövizlerin dolar ve euro olduğu açık. Bu gerçekten hareketle biz de bu yılın ilk dokuz ayının reel efektif döviz kuru endeksini ve ilk dokuz aya ek olarak ekim ayının bugüne kadar olan döneminin ortalama dolar ve euro kurunun seyrini çıkardık.
Oluşturduğumuz grafik, çok açık biçimde döviz kuru ve reel efektif kurdaki ters yönlü hareketi ortaya koyuyor. Hem zaten aksi olsa, ortada bir yanlışlık var demektir.
Ekim ayında ne olur?
Ekim ayının bugüne kadar olan ortalama kuru, eylüle göre doların değer kaybettiğini, euronun ise çok az da olsa değer kazandığını gösteriyor.
Dolayısıyla reel efektif döviz kuru endeksinin ekim ayında daha da aşağı gideceği pek tahmin edilmiyor. Hatta endekste az da olsa bir artış olması söz konusu. Endeksin yine 110’un altında oluşabileceği, bu düzeyin üstüne çıkılmasının pek beklenmediği ifade ediliyor.
Elbette reel efektif döviz kuru endeksinin hangi düzeyde oluşacağını belirleyecek tek etken Türk Lirası’nın başta dolar ve euro karşısındaki değer değişimi değil. Türkiye’de ve paraları endeks hesabına giren ülkelerdeki fiyat hareketleri de reel kurun oluşumunda etki yapacak.
Merkez’e göre TL değerlenmeli
Merkez Bankası 2003 yılı 100 kabul edilerek oluşturulan reel efektif döviz kuru endeksinin, her yıl 1.5 puan dolayında yükselmesinin normal karşılanması gerektiği görüşünü dile getiriyor. Dolayısıyla, aradan geçen 10 yılda, reel efektif döviz kuru endeksinin 100’den 115’e çıkmış olması normal bulunuyor. Oysa ekimde 109-110 dolayında bir endeks oluşması bekleniyor.
Yani Merkez Bankası reel efektif döviz kuru endeksinin en az 115’e kadar çıkmasından yana. Bir başka ifadeyle TL’nin değer kazanması isteniyor. Bu istek de sır değil zaten; yılsonu için 1.92’lik, hatta 2014 yılı için sermaye girişlerinin yeniden yoğunlaşması kaydıyla 1.80’lik dolar kuru beklentisi çok önce dile getirilmişti. 2014 için ifade edilen 1.80 biraz temenni ise de, 2013 sonu için açıklanan 1.92 temenniden öte biraz da taahhüt niteliğindeydi.
Ve nereden nereye geldik! Merkez Bankası bir dönem Türk Lirası çok değer kazanır ve reel efektif döviz kuru endeksi 120’ye ulaşırsa önlem almaktan, hele hele 130 düzeyine çıkılması halinde çok sert adımlar atmaktan söz ediyordu. Oysa şimdi, “TL biraz değerlense” diye uğraşıyoruz.