Merkez Bankası tarafından oluşturulan reel kesim güven endeksi geçen yılın aralık ayında dip yaptıktan sonra bu yıl temmuza kadar sürekli yükseldi. Geçen yıl aralıkta 52.3'e gerileyen endeks, temmuzda 100.1'e çıkmıştı. Yani, ilk yedi ayda reel kesim güven endeksinde yüzde 90'ı aşan bir artış olmuştu. Endeksteki artış ağustosta yerini gerilemeye bıraktı. Temmuzda ulaştığı 100.1 ile geçen yılın mayıs ayından bu yana en yüksek düzeye çıkan reel kesim güven endeksi, ağustosta 98.5'e indi. Ağustosta temmuza göre yaşanan 1.6 puanlık bu azalışa bakarak, reel kesim güven endeksinde çıkışın durduğu ve gerileme eğiliminin başladığı gibi bir yorum yapmak elbette söz konusu olamaz. Bir eğilimden söz edebilmek için gerilemenin (ya da yükselişin) en az üç-dört ay sürmesi gerekir. Hem zaten reel kesim güven endeksinin ağustosta hangi etkenlerle gerilediği irdelenince, bir eğilimin başladığı yönünde değerlendirme yapmanın pek de doğru olmadığı ortaya çıkıyor.
Reel kesim güven endeksi sanayicilerin sekiz konuda verdikleri yanıtlarla oluşturuluyor. Ağustosta temmuza göre bu sorulara verilen yanıtların nasıl değişiklik gösterdiğine bakalım.
Toplam sipariş miktarı normalin üstünde diyenlerle normalin altında diyenlerin farkı negatif olmak üzere temmuzda yüzde 35.9 iken, bu fark ağustosta yüzde 37.7'ye çıktı.
Gelecek üç aydaki toplam istihdam artacak diyenlerle azalacak diyenlerin farkı negatif yüzde 0.2'den yine negatif olmak üzere yüzde 2.8'e yükseldi.
Gelecek üç ayda ihracat siparişlerinin miktarında artış bekleyenlerle azalış bekleyenler arasında temmuzda yüzde 9.4 olan fark, ağustosta yüzde 9'a indi.
Bu üç sorudaki gelişme, reel kesim güven endeksini aşağı çeken yönde etki yaptı. Ancak, endeksin gerilemesinde en önemli etki "son üç ayda alınan toplam siparişlerin miktarı"nın ne olduğu sorusuna verilen yanıttan geldi. Bu soru için temmuz ayında arttı-azaldı diyenlerin farkı pozitif yüzde 25.9 düzeyinde bulunuyordu. Ağustosta ise fark yine pozitifti, ancak yüzde 14.3'e indi.
Reel kesim güven endeksinin düşüşünü yavaşlatan sorulara gelince… Mamul mal stok miktarının azalması, gelecek üç aya dönük üretim hacminde beklenen artış, sabit sermaye yatırım harcamasında beklenen yükselme ve genel gidişata ilişkin olumlu algılama, reel kesim güven endeksinin daha da gerilemesini engelledi.
Endeks oluşumunda doğrudan etkisi bulunmasa da piyasadaki genel tabloyu ve beklentileri yansıtması açısından iki soruya verilen yanıtlar da büyük önem taşıyor. Son üç ayda alınan iç piyasa siparişlerinin miktarında ve gelecek üç aydaki iç piyasa sipariş beklentisinde önemli ölçüde gerileme olduğu dikkati çekiyor.
Endeksin ağustostaki yönünü belirleyen kalem olan "alınan toplam sipariş miktarı"ndaki gerileme, önümüzdeki dönem için üretim hacmini de belirleyebilecek önemli bir gösterge niteliğinde. Dolayısıyla sipariş miktarını dikkatle izlemekte yarar var.
Ama bir çelişki de apaçık ortada. Sanayiciler, bir yandan; "son üç ayda alınan toplam sipariş azaldı, iç piyasadan alınan sipariş azaldı, gelecek üç aydaki sipariş beklentimiz de düşük" diyorlar; bir yandan da çok düşük oranda da olsa "gelecek üç aydaki üretim hacmi artacak" diyorlar. Bu bir çelişki değilse nedir?