"Kredi artışı hesabında yabancı para krediler için kur değişimi dik

İki hafta önce 22 Ağustos'ta bu köşede kredi artışında 2011 yılının tümü için öngörülen yüzde 25'lik genişlemenin neredeyse tümünün ilk yedi ayda gerçekleştiğini vurgulamış ve son beş ay için adeta hareket alanı kalmadığının altını çizerek "Kredi artışı yüzde 25'i zaten aşacaktı, şimdi ise ekonomide sıkıntı var, o yüzden oranı gevşetebiliriz" görüşü dile getiriliyor, demiştik. Bu değerlendirmemize bir itiraz geldi.

Bankalar Birliği Genel Sekreteri Ekrem Keskin, kredi artışının aslında çok daha düşük olduğu görüşündeydi. Keskin'in itirazı iki noktada yoğunlaşıyordu:

Keskin'e göre, değerlendirmenin yalnızca mevduat bankaları kredileri üzerinden yapılmaması gerekiyordu. Doğruydu, biz değerlendirmeyi yalnızca mevduat bankaları kredilerini dikkate alarak yapmıştık. Keskin, değerlendirmeye katılım bankalarının kredilerini de eklemek gerektiği görüşündeydi. Katılım bankalarının kredileri önemli bir tutar oluşturmadığı için mevduat bankaları kredileri üzerinden hareket etmeyi yeterli görmüştük. 

Kredi artışında çok farklı oranlar elde edilmesine neden olan asıl etken başkaydı. Biz, Merkez Bankası verilerinden hareket etmiş ve o verilerde yabancı para kredilerin cari kur üzerinden TL'ye çevrilmiş düzeyini kullanmıştık. Keskin'e göre, yabancı para krediler, Türk Lirası'nın hızlı değer yitirmesinin etkisiyle olduğundan fazla büyümüş görünüyordu. Bu görünürdeki büyümeyi düzeltmek için de yabancı para kredileri yılbaşındaki kurla reele getirmekte yarar vardı.

Cari kurla sınıra gelindi

İki hafta önce mevduat bankalarının yurtiçi kredilerinin yılbaşından temmuz sonuna kadar olan dönemde yüzde 22.3 arttığını, yüzde 25'lik sınırda kalınabilmesi için son beş aydaki büyümeyi yüzde 2.2'de tutmak gerekeceğini yazmıştık. İlk yedi ayda mevduat bankalarının Türk Lirası cinsi kredileri yüzde 18.5 genişlemişti, yabancı para kredilerdeki genişlemenin oranı ise yüzde 37.6'ya ulaşmıştı.

Katılım bankalarının kredilerindeki artış ise çok daha düşük orandaydı. Katılım bankalarının TL kredileri ilk yedi ayda yüzde 11.4, yabancı para kredileri yüzde 32.2 artmıştı, toplamdaki artış ise yüzde 12.5 olmuştu.

Toplam kredi hacmi içinde çok büyük ağırlık mevduat bankalarına aitti. Bu yüzden de mevduat ve katılım bankaları toplamında ortaya çıkan tablo, mevduat bankalarının oranlarına neredeyse eşitti. Toplam banka kredileri ocak-temmuz döneminde yüzde 21.7 artmıştı. Bu dönemde TL kredilerde yüzde 18, yabancı para kredilerde yüzde 37.5 artış olmuştu.

Yüzde 22'den yüzde 17'ye…

Bankalar Birliği'nin, "yabancı para krediler dikkate alınırken kur değişimi göz önünde bulundurulmalı" görüşünden yola çıkarak bir tablo daha oluşturduk. Türk Lirası ilk yedi ayda dolara, özellikle de euroya karşı yüksek oranda değer yitirmiş olduğu için yabancı para kredileri yılbaşındaki kurla sabitleyerek hesap yaptığımızda karşımıza çok farklı bir tablo çıktı.

Mevduat bankalarının yabancı para kredileri ilk yedi ayda cari kurla yüzde 37.6 artmıştı. Sepet bazında dikkate aldığımız kuru yılbaşındaki düzeyle sabitleyerek hesap yaptığımızda yabancı para kredilerdeki artış yüzde 13'e indi. Aynı şekilde katılım bankalarının yabancı para kredilerinde cari kurla yüzde 32.2 olan artış da sabitlenen kurla yüzde 13 artmış göründü.

Mevduat ve katılım bankaları toplamında cari fiyatlarla yüzde 37.5 artan yabancı para kredilerin, sabitlenen kurla yüzde 13 oranında arttığı hesaplandı.

Böylece, toplam kredi hacminde yabancı para kredilerin cari kurla hesaplanan artışına dayalı olarak bulunan yüzde 21.7'lik artış, sabit kura dayalı hesaplama sonucu yüzde 17'ye indi.

Bir başka ifadeyle, yedi ayda yüzde 17 artan kredileri son beş ayda yüzde 7'ye yakın artırmak için marj bulunuyor.

Ya tersi olsaydı…

Döviz kurunu yılbaşındaki düzeyde sabitleyerek hesaplama yapmak, Türk parasının değer yitirdiği bir dönemde kredi artışının reel düzeyini bulmak açısından bir gösterge oluşturuyor kuşkusuz. Ancak ya tersi olsaydı… Örneğin ilk yedi ayda Türk Lirası değer kazansaydı ve o zaman da yabancı para cinsinden açılan kredilerin yılbaşındaki düzeyinin esas alınması gerektiği dile getirilseydi…

Türk Lirası değer yitirdiğinde yabancı para kredilerin yılbaşındaki kurla sabitlenmesi teorik olarak nasıl doğruysa, tersinin de doğru kabul edilmesi gerekir. Aslında iki yöntem de doğru; nerede kullanmak, ne amaçla hesaplama yapmak istediğinize bağlı olarak tabii ki…

Kredi sınırlamasında kafalar karışık

Aslında bankacılık kesimi, nasıl hesaplanması gerektiği konusunda bile kafaların karışık olduğu kredi sınırlamasındaki belirsizliklerin giderilmesini bekliyor.

Yüzde 25 herhangi bir yasal sınır anlamına gelmiyor; bir temenni ifadesi, biraz da "aba altından sopa" gösterme durumu… Aylarca bu orandan söz edildi. Daha sonra, ekonomik koşulların değiştiği görüşünden hareketle, bu sınırın gevşetilebileceği dile getirildi.

Ama hala bilinmiyor; bu orandan artık tümüyle vazgeçildi mi, yoksa vazgeçilmesi mi düşünülüyor…

Ya da hesaplama yapılırken, yabancı para krediler için Bankalar Birliği'nin savunduğu gibi yılbaşındaki kur dikkate alınarak bir sabitleme işlemi yapılacak mı, yoksa cari kurla hesaplanan kredi hacmi üzerinden mi hareket edilecek…

Aslında öyle görünüyor ki, bu konuda karar vermek durumunda olan yetkililerin de kafası karışık, nasıl bir karar vermek gerektiği konusunda net bir görüş oluşturulamıyor.