Gayrimenkul Yatırım Ortaklığı Derneği (GYODER) tarafından İstanbul'da düzenlenen ve gayrimenkul zirvesi ve fuarını aynı çatı altında birleştiren, "İSTANBUL REstate"etkinliği kapsamında düzenlenen toplantılardan 'konut yatırımları' başlıklı oturumda, Torunlar GYO Yönetim Kurulu Üyesi Emre Torun: "En büyük riski faiz artışları olarak görüyoruz. Konut kredisi faizleri 2006 yılında olduğu gibi yüzde 1.60-1.70'lere çıktığı anda konut sektörü darbe yer. Bu arada herkes kendi kafasına göre reklam veriyor, istediği vaatleri sunuyor. Bunların biraz daha denetim altına alınması lazım. Sadece halka açık şirketler değil, sektörün tamamı denetlenmeli" demiş.
Etkinlik ile ilgili haberlerde "İstanbul REestate'nin 18 milyar dolarlık projelere ev sahipliği yaptığı belirtiliyor.
Genel bir değerleme yapılır ise söylenebilecekler şunlardır:
- Konut ve işyeri inşaatına ilgi devam ediyor. Çok sayıda grup, çok sayıda projeye başlamış durumda.
- Tamamlanan ve başlayan projelerde büyük ölçüde stok oluştu. Talepte yavaşlama var.
- BDDK'nın kredileri sınırlama kararının ve de faizlerdeki yükselmenin talebi daha da daraltması söz konusu.
- Bugüne kadarki canlılığın arkasında bankaların konut alacaklara ve de inşaat sektörüne kolay ve bol kredi vermesinin etkisi vardı. Bankaların kredileri yavaşlatması sektörü olumsuz etkiler.
- Sektörde proje üzerinden satış yapma sistemi tıkanabilir. Sektörüm finansman yapısı ise bu sisteme dayandırıldı. Proje ve maket üzerinden finansmanı sağladıktan sonra inşaatı tamamlayan gruplar ciddi sorunlarla karşılaşabilir.
Bu yapıda sektörün sorunlarla karşılaşmasında bankalar zarar görmez. Çünkü bankalar müşteri senetlerine dayalı olarak kredi veriyor. Amerika'daki gibi müşterinin, "Ben ödeyemiyorum, gayrimenkulü bırakıyorum" deme şansı yok. Müşteri tüm varlığı ile sorumlu.
Başlayan projelerin finansman sorununa dayalı olarak tamamlanamaması veya satılamaması halinde inşaat grupları kadar bu projelerden konut ve işyeri satın alanlar da zarar görebilir.
Son yıllarda inşaat grupları:
- Şehir merkezine uzak alanlara yöneldi.
- Konut yanında çok sayıda işyeri projesi satışa sunuldu.
- Konutlarda 1+1 ve residans sistemi gibi bir eğilim belirdi.
Türkiye'deki aile yapısı ile şehir merkezlerine uzak 1+1 küçüklükteki konutların ve şehir merkezine uzak işyerlerinin satışındaki zorluklar yanında, bunları satın alanların ileride ne yapacakları da tartışılmalıdır.
Mevduat faizlerinin gerilemesi, birikimi olanların ne yapacaklarını şaşırmaları sonucu, konut ve işyeri talebinde olağan dışı şişme ortaya çıktı. Bu alanlara yatırım yapanlar daha çok değer artıştı bekleyişli içinde. Satın aldıkları gayrimenkulde oturmayacak olanlar, kira beklentisi içinde olanlar kısa sürede üzülecek.değer artışı için ise stoktaki fazlalık nedeniyle uzun süre beklemek gerekecek.