"1 Dolar 1 TL olur mu" tartışmasına katkı!

Kabul edelim; bazı haberler, en azından başlıkları yönüyle çekici hale getirilmek için biraz süslenir. Örneğin önceki gün basında yer aldı; Avrupa son 1000 yılın en soğuk kışını yaşayacakmış. Niye 950 ya da 1035 yılın değil de 1000 yılın, sanki elimizde yıl yıl on asır öncesinin hava durumu gerçekleşmesi var. Ama 1000 akılda kalıcıdır, caziptir, haberin iyi satılmasını sağlar. Aynen "1 dolar 1 TL olur mu" tartışmasındaki gibi. Eğer 1 doların 1 TL olması kötüyse, ki kötüdür, o zaman niye 1 doların 95 kuruşa inip inmeyeceğini irdelemiyoruz ki, hazır elimiz değmişken, hazır bu konuya el atmışken.

TL'nin dolara eşitlenebileceği yeni gündeme gelmiş bir konu değil aslında. Bu konu çok önce de tartışılmıştı. Ama doğrusu, o dönemlerde, bu konuda çok daha fazla elle tutulabilir gerekçe vardı, rakamsal destekler çok daha güçlüydü.

Gelin hep birlikte biraz geri gidelim, önce 1 doların 1 TL'ye ne zaman eşitlendiğine bakalım. Şubat 2001 krizinden önce 1 dolar yaklaşık 700 bin liraydı, yani bugünkü karşılığıyla söylersek 70 kuruş dolayındaydı. 22 Şubat, dolar 0.6854 lira. Şubat krizi sürecinde gelen uygulama değişikliği ve TL'nin değerini belirlemede bant uygulamasının dışına çıkılmasıyla birlikte dolar 23 Şubat'ta 0.9579'a yükseldi ve 26 Şubat'ta da ilk kez 1 TL'yi aşarak 1.0730 düzeyine ulaştı. Dolar sonra yeniden 1 liranın altına düştü ve 30 Mart 2001'de 1.0565'e çıktıktan sonra bir daha bu düzeye inmedi.

Daha sonra dalgalı bir seyir ve 2008 yılına gelindiğinde dolar yeniden 1 liraya yaklaştı. Dip, 1.1449'la 16 Ocak 2008'de görüldü. Sonbahara kadar düşük seyreden dolar küresel krizle birlikte ekim ayının ortasında hızla değer kazanmaya başladı. Bu yükselmede küresel kriz kadar, TL'nin uzunca bir dönem çok değerli seyretmesinin de büyük etkisi vardı kuşkusuz.

Dolarda rekor, 2009 yılının 10 Mart günü 1.7958 ile kırıldı, daha sonra Merkez Bankası'nın döviz satışıyla birlikte kur yavaş yavaş aşağı inmeye başladı. Merkez Bankası'nın 2009 yılının mart ayında 800, nisan ayında 100 milyon dolarlık döviz satışı yaptığını anımsatalım.

2008 yılı ortalamasında dolar 1.2929, euro 1.8958 olmuştu; parite ise 1.4663 düzeyinde oluşmuştu. Bu yıl dolarda 1.40'ın altı henüz görülmüş değil. Kaldı ki, dolar yalnızca bizde değer yitiriyor değil ki, bizdeki durum dünyadaki gelişmenin bir yansıması yalnızca. Gerçi biz de yabancıya kur garantisi verecek söylemlerle bu değerlenme sürecine katkıda bulunmuyor değiliz ya…

Doların TL'ye bırakın eşitlenmesini, yaklaşmasını bile yabancı yatırımcıların davranışları engeller. Türkiye'ye 1.50 dolayında giren ve burada faiz kazanan bir yabancı, kur 1.30'a, 1.20'ye doğru indiğinde çıkış için bu düzeyi fırsat bilip dövize hücum etmez mi, o durumda dolar oralarda kalır mı? "Dolar daha önce de oralara indi" denilebilir, ama her dönemin kendine özgü koşulları olduğu da unutulmamalıdır.