Endüstriyel ve görsel futbolun kabesi Peremier Lig 3.5 milyar Euro'ya ulaşan borçları nedeniyle uçurumun kenarına gelmiş durumda. En son Şampiyonlar Ligi'nde de tutunamayan İngiliz takımlarını bundan sonra zor bir süreç bekliyor. Daha doğrusu Avrupalı çoğu kulüp Premier Lig'in borçlanarak, kendisine rekabet üstünlüğü sağlamasına artık sessiz kalmıyor. Tüm Avrupalı kulüpler hemen hemen ortak söylem ve eyleme doğru yol alıyor. Bunda da özellikle 2009 yılında UEFA'nın almış olduğu "Finansal Fairplay" kararlarının büyük rolü bulunuyor. Çoğu Avrupalı kulübün bütçesinden daha fazla harcama yaparak, sportif rekabette ciddi üstünlüğe ulaşan İngiliz kulüpleri, bu sene ne yazık ki bekleneni gerçekleştiremedi.
Avrupa'nın en borçlu ligi
Bugünlerde mali açıdan zor günler yaşayan Premier Lig 14.6 milyar Euro'luk Avrupa futbol pastasının yüzde 17'lik kısmını tek başına üretiyor. Deloitte'un 2008 tarihli raporuna göre Premier Lig'in yıllık yarattığı futbol değeri 2.5 milyar Euro'ya ulaşmış durumda. Milyarlarca Euro'luk bir endüstriye dönüşen İngiliz futbolu, aynı zamanda Avrupa'nın da en borçlu liglerinden birisi. Premier PLC 2009 verilerine göre ekonomik krizin ve Sterlin / Euro paritesinin de olumsuz etkisiyle 2009 yılını bir önceki yıla göre %17.7 küçülerek yaklaşık 2 milyar 57 milyon Euro gelir ve 3 milyar 556 milyon Euro borç ile kapadı. Şimdilerde başta İngiliz Futbol Federasyonu (The Football Association) olmak üzere tüm kulüpler bu borçlarla başa çıkabilme arayışı içindeler.
Ekonomik kriz İngilizlerin belini büktü!
Son beş yıldır gerek Şampiyonlar Ligi'nde gerekse, UEFA Kupası'nda rakiplerine sportif ve mali anlamda çok önemli farklar atan İngiliz kulüpleri, bugün çok büyük borçlarla başları fena halde dertte. Son üç sezondur Şampiyonlar Ligi'nin yarı finaline üç takımı sokabilme başarısı gösteren Premier Lig, ekonomik krizin de getirdiği sıkıntılarla son iki yıldır transferde İspanyol ve Alman rakiplerinin gerisinde kaldı. Sadece Manchester City, Premier Lig'te en fazla transfer yapan kulüp oldu. Transferde çok aktif bir politika izlemeyen Premier Lig 2009-10 sezonunda transfere toplam 245 milyon Euro civarında bir para harcarken; aynı sezonda sadece Real Madrid ve Barcelona'nın transfere harcadıkları para 365 milyon Euro'ya ulaştı.
Bu tutar da İngilizlerin ekonomik sıkıntılardan ne kadar etkilendiklerini ortaya koyuyor. İngiliz Sterlini'nin, Euro karşısında son bir buçuk yılda %31.5 değer kaybetmesi, kulüplerinin sterlin sözleşmelerinin Euro karşısında erimesine neden oldu. Bu parasal kayıp İngiliz kulüplerinin parasal gelirlerinin de azalmasına yol açtı. Bu durum da doğal olarak İngilizlerin daha az transfer yapmalarına sebep oldu. Bununla beraber İngiliz kulüplerinin borçlanması da bir bu süreçte bir çığ gibi büyüdü. Parasal gelir azalırken, artan oyuncu ücret ve maaşları kulüplerin büyük kısmında faaliyet zararı oluşmasına yol açtı. Bazı İngiliz kulüpleri ciddi sıkıntı içine girdi. Portsmouth borçları nedeniyle kayyuma devredilirken; Manchester United 699 milyon sterlin tutarındaki borçlarından kurtulabilmek için 500 milyon sterlin civarında tahvil ihraç etmek durumunda kaldı. Liverpool gibi bir dünya devi yine 280 milyon sterline ulaşan borçlarından kurtulabilmek için Manchester United gibi tahvil ihracına hazırlanıyor.
Premier Lig ekiplerinin tek tek mali durumlarını aşağıda sizlerle paylaşıyoruz. Kulüplere geçmeden önce Premier Lig'in genel finansal durumuna bir bakmamız gerekiyor, çünkü Avrupa futbolunu domine eden Premier Lig'in finansal sağlığı her geçen gün giderek bozuluyor. Yüksek gelirler elde edilmesine karşın borçlar da çığ gibi büyüyor ve Premier Lig yıllık 1 milyar euroya yakın bir açık veriyor. Bu açığın finansmanı Man.Utd. örneğinde olduğu gibi kulüpleri değişik mali enstrümanlara da yönlendirebiliyor ama sonuç yine aynı. Yüksek maliyet ve büyük borç stoku. Premier Lig kulüplerinin şirket şeklinde organize olmuş olmaları onları doğal olarak iflasa da götürebiliyor. Zarar eden kulüplerin öz kaynakları eriyor ve sürekli olarak nakit ihtiyaçları artıyor. Bu yapının devam etmesi aynı zamanda vergi kaybına da yol açıyor. Çok sevilen bu oyunun artık "iş" olarak oynanması, yeni düzenlemeleri de kaçınılmaz kılıyor.
Genel olarak Premier Lig'in finansal durumu
Bugün 732 Avrupalı futbol kulüplerinin toplam borçları UEFA'nın resmi raporu "The Europen Club Footballing Landscape"e göre 3.5 milyar sterline ulaşıyor. 2008-09 finansal dönemine ilişkin bilgilere göre 20 kulüpten oluşan Premier Lig'in toplam gelirleri 1.799 milyon sterline (yaklaşık 2.057 milyon Euro) ulaşırken; 20 kulübün toplam borçlanması ise 3.126 milyon sterline (yaklaşık 3.556 milyon Euro) yaklaşıyor. 20 kulüpten sadece altısı faaliyet karı yaratabilirken; kalan on dört kulüp zarar ediyor. Premier Lig'in 2008-09 verilerine göre toplam operasyonel zararı ise 199.7 milyon Sterlin'e (227.2 milyon Euro) ulaşıyor.
2009 Premier Lig Kulüp Borçları (Milyon Sterlin)
Kulüp Gelir Borç Kar/Zarar
1 Chelsea 213,6 701 -84,5
2 Manchester United 256,2 699 -44,8
3 Arsenal 222,5 416 36,7
4 Liverpool 159 280 -
5 Fulham 53,7 197 3,2
6 Manchester City 82,3 147 -32,6
7 Newcastle United 100,8 106,2 -34
8 Middlesbrough 48 93 -8,3
9 Aston Villa 75,6 73 -7,6
10 Sunderland 63,6 69,2 -4,9
11 Wigan Athletic 43 66,4 -11,2
12 Tottenham Hotspur 114,7 65 3
13 Portsmouth 70,5 57,7 -17
14 Bolton Wanderers 59,1 52 -8,4
15 Everton 76 39 26
16 West Ham United 57 36 -22
17 Blacburn Rovers 56,4 17 3
18 West Bromwich Albion 27,2 8,9 11,3
19 Stoke City(*) 11,2 2,3 -5,6
20 Hull City (*) 9 1 -2
Toplam 1.799,4 3.126,7 -199,7
(*): Bir önceki yıl Premier Lig'e çıktıkları için gelirleri düşük.
En yüksek gelire sahip iki kulübün Manchester United ve Chelsea'nin toplam gelirleri 469.8 milyon Sterlin olurken; bu iki kulübün toplam borçları ise 1.4 milyar sterline ulaşıyor. İki kulübün gelirleri toplamı, toplam gelirin %26'sı iken; borçları ise toplam borcun %44'üne karşılık geliyor.
Yine Premier Lig'in Big Four'u, yani Chelsea, Manchester United, Arsenal ve Liverpool'un toplam gelirleri 851.3 milyon sterlin ile toplam gelirin %47'sini oluştururken; 2.096 milyon sterlin civarındaki toplam borçları da, Premier Lig'in borçlarının %67'sini oluşturuyor. Premier Lig'in 3.556 milyon Euro tutarındaki borcu ise Avrupa futbol kulüplerinin toplam 6.250 milyon Euro'luk borçlarının %56'sını oluşturuyor. Avrupa'daki toplam 732 kulübün toplam borçları içinde çok önemli bir paya sahip Premier Lig, Avrupa futbol gelirlerinin %17'lik kısmını tek başına yaratırken; İngiliz kulüplerinin toplam kredi ve borçlanma olanaklarından daha fazla yararlandıklarını görüyoruz. Premier Lig toplam gelirin %17'sini alırken; toplam kredi olanaklarının da %56'sını kullanıyor olması İngiliz kulüplerine haksız rekabet üstünlüğü sağlıyor. Bu bağlamda finansal fair play uygulamalarından en fazla etkilenecek lig olarak karşımıza Premier Lig çıkıyor.
En zengin lig, en çok sıkıntıda!
Rakipleriyle kıyaslandığında Avrupa'nın en zengin ligi konumunda bulunan Premier Lig, Avrupa'nın en borçlu ligi durumunda. Aslında parasal gelirler bakımından karşılaştırıldığında Premier Lig'deki 20 kulüpten 18'i Avrupalı diğer kulüplerin ticari gelirlerinden daha fazla parasal gelire sahip.
UEFA Genel Sekreteri Gianni Infantino'nin açıklamalarına göre "Avrupa'nın üst düzey kulüplerinin neredeyse yarıya yakını 2008 yılını rekor düzeyde zararla kapattı. İngiliz Lig'i de Avrupa'nın en zengin ligi olmasına karşın, kulüplerin yüksek borçları futbolun geleceğine ilişkin ciddi endişeler yaratıyor. Ve temel sorun kulüplerin kazançlarından daha fazlasını harcıyor olmaları. Eğer bankalar futbol kulüplerine fonlama olanaklarını keserlerse, kulüpler oyuncularının ücret ve maaşlarını ödeyemez duruma gelecekler. Şu ana kadar kulüpler finansörlerin sayelerinde çok sıkıntı ile karşılaşmadılar. Ancak bundan sonra artık kulüpler kendi gelirleriyle faaliyetlerini finanse edecekler ve gelirlerinin üzerinde bir harcama yapamayacaklar"
Ancak son günlerde İngilizlerin baskısına boyun eğmek durumunda kalan UEFA ne yazık ki, 2012-13 sezonundan itibaren başlayacak olan "Finansal Fair Play" uygulamasını da 2014-15 sezonuna ertelemek durumunda kaldı.
Finansal Fair Play'e ilk erteleme
UEFA, 2012'de yürürlüğe girmesi beklenen finansal fair-play uygulamasını, üç yıllık bir ertelemeyle, 2015'te başlatma kararı aldı. Kararın alınmasında, iki yıldan az bir süre içinde gerekli finansal düzenlemeleri yapamayabileceklerini belirten Avrupa'nın üst düzey kulüplerinin (daha çok İngiliz kulüplerinin) talepleri bu erteleme kararının alınmasına etkili oldu. Söz konusu "finansal fair play" uygulaması ile kulüplerin gelir ve gider dengelerini sağlamaları; gelirlerinin üzerinde bir gider yapmamaları ve kulübe patron ya da yöneticiler tarafından aktarılmış finansal fonların kaynağına 2012-13 sezonuna kadar iade edilmeleri karara bağlanmış; bu yükümlülükleri yerine getirmeyen kulüplerin Avrupa Kupaları'na katılımlarına izin verilmeyeceği 2009 yılında UEFA tarafından karara bağlanmıştı.
Manchester'da düzenlenen ve UEFA'ya üye 53 ülkeden 93 kulüp temsilcisinin katıldığı son Avrupa Kulüpler Birliği toplantısının ardından, birliğin başkanı Karl-Heinz Rummenigge, uzun süren görüşmeler sonrasında UEFA yönetimiyle ortak bir noktada buluştuklarını açıkladı. Buna göre UEFA'nın, kulüplerin finansal denetimini üç yıllık periyotlar halinde yapacağı, bu denetim sonrasında da Avrupa Kupalarına katılıp katılamayacaklarını belirleyeceği bildirildi. 2012-2015 periyodununsa, bu uygulama için bir geçiş dönemi olacağı ve kulüplerin yeni sisteme uyum sağlamaları için bir bakıma bu süre içinde testten geçecekleri vurgulandı.
Avrupa Kulüpler Birliği toplantısında ayrıca UEFA'nın yapmış olduğu 'borcu sadece 50 milyon Euro'nun üzerinde olan kulüplerin denetim altına alınması' önerisi de reddedildi ve her kulübe eşit mesafede yaklaşılması gerektiğine değinildi
Premier Lig Kulüplerinin Genel Durumları (Alfabetik olarak düzenlenmiştir.)
(31 mayıs 2008 finansallarına göre)
Arsenal
Kulüp sahibi: Arsenal Holdings PLC.
Toplam gelir: 222.5 milyon Sterlin
Yıllık oyuncu ücret ve maaşları toplamı 101.3 milyon Sterlin.
Ücret ve maaşların toplam gelire oranı: %45
Vergi öncesi kar: 36.7 milyon Sterlin
Toplam borç: 416 milyon Sterlin
Yıllık ödediği faiz: 26 milyon Sterlin
Aston Villa
Kulüp sahibi: reform Acquisitions LLC, USA.
Toplam gelir: 75.6 milyon Sterlin
Yıllık oyuncu ücret ve maaşları toplamı: 50.4 milyon Sterlin
Ücret ve maaşların toplam gelire oranı: %66.7
Vergi öncesi zarar: 7.6 milyon Sterlin
Toplam borç: 73 milyon sterlin
Yıllık ödediği faiz: 5.8 milyon Sterlin
Blackburn overs
Kulüp Sahibi: The Trustees of the Jack Walker (USA)
Toplam gelir: 56.4 milyon Sterlin
Yıllık oyuncu ücret ve maaşları toplamı: 39.7 milyon Sterlin
Ücret ve maaşların toplam gelire oranı: %70
Vergi öncesi kar: 3 milyon Sterlin
Toplam borç: 17 milyon Sterlin
Vergi öncesi kar: 3 milyon Sterlin
Yıllık ödediği faiz: 1.5 milyon Sterlin
Bolton Wanderers
Kulüp sahibi: %95 Edwin Davies;
Toplam gelir: 59.1 milyon Sterlin
Yıllık oyuncu ücret ve maaşları toplamı: 39 milyon Sterlin
Ücret ve maaşların toplam gelirlere oranı: %66
Vergi Öncesi zarar: 8.4 milyon Sterlin
Toplam borç: 52 milyon Sterlin
Yıllık ödediği faiz: 3 milyon Sterlin
Chelsea
Kulüp sahibi: Roman Abramovich
Toplam gelir: 213,6 milyon Sterlin
Yıllık oyuncu ücret ve maaşları toplamı: 149 milyon Sterlin
Ücret ve maaşların toplam gelirlere oranı: %68
Vergi öncesi zarar: 84.5 milyon Sterlin
Toplam borç: 701 milyon Sterlin
Yıllık ödediği faiz: Borç Roman Abramovich'e olduğu için faiz ödemiyor.
Fulham
Kulüp sahibi: Muhammed El Fayed
Toplam gelir: 53.7 milyon Sterlin
Yıllık oyuncu ücret ve maaşları toplamı: 39.3 milyon Sterlin
Ücret ve maaşların toplam gelirlere oranı: %73
Vergi öncesi kar: 3.2 milyon Sterlin
Toplam borç: 197 milyon Sterlin
Yıllık ödediği faiz: 1.8 milyon Sterlin
Hull City
Kulüp sahibi: jersey'de kayıtlı Off Shore Isıs Nominees şirketi
Toplam gelir: 9 milyon Sterlin
Yıllık oyuncu ücret ve maaşları toplamı: 6.9 milyon Sterlin
Ücret ve maaşların toplam gelirlere oranı: %77
Vergi öncesi Zarar: 2 milyon Sterlin
Toplam borç: 1 milyon Sterlin
Yıllık ödediği faiz: 52 bin Sterlin
Liverpool
Kulüp sahibi: Gilett ve Tom Hicks
Toplam gelir: 159 milyon Sterlin
Yıllık oyuncu ücret ve maaşları toplamı: Veri yok
Ücret ve maaşların toplam gelirlere oranı:veri yok
Vergi öncesi Zarar: Veri yok
Toplam borç: 280 milyon Sterlin
Yıllık ödediği faiz: 21 milyon Sterlin (tahmin ediliyor)
Manchester City
Kulüp sahibi: %90 Şeyh Mansur Bin Zayid
Toplam gelir: 82.3 milyon Sterlin
Yıllık oyuncu ücret ve maaşları toplamı: 54.2 milyon Sterlin
Ücret ve maaşların toplam gelirlere oranı: %66
Vergi öncesi zarar: 32.6 milyon Sterlin
Toplam borç: 147 milyon Sterlin
Yıllık ödediği faiz: 10.7 milyon Sterlin
Manchester United
Kulüp sahibi: Malcom Glazer Ailesi
Toplam gelir: 256.2 milyon Sterlin
Yıllık oyuncu ücret ve maaşları toplamı: 121.1 milyon Sterlin
Ücret ve maaşların toplam gelirlere oranı: %47
Vergi öncesi Zarar: 44.8 milyon Sterlin
Toplam borç: 699 milyon Sterlin
Yıllık ödediği faiz: 69 milyon Sterlin
Middlesbrough
Kulüp sahibi: Gibson O'Neil %75; Steve Gibson %25
Toplam gelir: 48 milyon Sterlin
Yıllık oyuncu ücret ve maaşları toplamı: 34.8 milyon Sterlin
Ücret ve maaşların toplam gelirlere oranı: %73
Vergi öncesi zarar: 8.3 milyon Sterlin
Toplam borç: 93 milyon Sterlin
Yıllık ödediği faiz: 7.2 milyon Sterlin
Newcastle United
Kulüp sahibi: Mike Ashley, St.James Holdings PLC
Toplam gelir: 100.8 milyon Sterlin
Yıllık oyuncu ücret ve maaşları toplamı: 74.6 milyon Sterlin
Ücret ve maaşların toplam gelirlere oranı: %74
Vergi öncesi zarar: 34 milyon Sterlin
Toplam borç: 106.2 milyon Sterlin
Yıllık ödediği faiz: 6.6 milyon Sterlin
Portsmouth
Kulüp sahibi: Miland Development Limited üzerinden Alexandra Gaydamak
Toplam gelir: 70.5 milyon Sterlin
Yıllık oyuncu ücret ve maaşları toplamı: 54,7 milyon Sterlin
Ücret ve maaşların toplam gelirlere oranı: %78
Vergi öncesi zarar: 17 milyon Sterlin
Toplam borç: 57.7 milyon Sterlin
Yıllık ödediği faiz: 6.6 milyon Sterlin
Stoke City
Kulüp sahibi: Bet 365 Grup, Peter Coates ve ailesi
Toplam gelir: 11.2 milyon Sterlin
Yıllık oyuncu ücret ve maaşları toplamı: 11.9 milyon Sterlin
Ücret ve maaşların toplam gelirlere oranı: %106
Vergi öncesi zarar: 5.6 milyon Sterlin
Toplam Borç: 2.3 milyon Sterlin
Yıllık ödediği faiz: 49.000 Sterlin
Sunderland
Kulüp sahibi: Ellis Short %100
Toplam gelir: 63.6 milyon Sterlin
Yıllık oyuncu ücret ve maaşları toplamı: 37.1 milyon Sterlin
Ücret ve maaşların toplam gelirlere oranı: %58
Vergi öncesi zarar: 4.9 milyon Sterlin
Toplam borç: 69.2 milyon Sterlin
Yıllık ödediği faiz: 3.9 milyon Sterlin
Tottenham Hotspur
Kulüp sahibi: %82 Enic International Limited,
Toplam gelir: 114.7 milyon Sterlin
Yıllık oyuncu ücret ve maaşları toplamı: 52.9 milyon Sterlin
Ücret ve maaşların toplam gelirlere oranı: %46
Vergi öncesi kar: 3 milyon Sterlin
Toplam Borç: 65 milyon Sterlin
Yıllık ödediği faiz: 3.9 milyon Sterlin
West Bromwich Albion
Kulüp sahibi: %50'nin üzeri Jeremy Peace ( Kulüp Başkanı)
Toplam gelir: 27.2 milyon Sterlin
Yıllık oyuncu ücret ve maaşları toplamı: 21.8 milyon Sterlin
Ücret ve maaşların toplam gelirlere oranı: %80
Vergi öncesi kar: 11.3 milyon Sterlin
Toplam borç: 8.9 milyon Sterlin
Yıllık ödediği faiz: 91.000 Sterlin
West Ham United
Kulüp sahibi: Bjorgulfur Gudmundsson, Hansa ehf ve Olafsfell
Toplam gelir: 57 milyon Sterlin
Yıllık oyuncu ücret ve maaşları toplamı: 44.2 milyon Sterlin
Ücret ve maaşların toplam gelirlere oranı: %76
Vergi öncesi zarar: 22 milyon Sterlin
Toplam borç: 36 milyon Sterlin
Yıllık ödediği faiz: 2 milyon Sterlin
Wigan Athletic
Kulüp sahibi: Dave Whelan ve ailesi
Toplam gelir: 43 milyon Sterlin
Yıllık oyuncu ücret ve maaşları toplamı: 38.4 milyon Sterlin
Ücret ve maaşların toplam gelirlere oranı: %89
Vergi öncesi zarar: 11.2 milyon Sterlin
Toplam borç: 66.4 milyon Sterlin
Yıllık ödediği faiz: 1.7 milyon Sterlin
Sonuç
Avrupa futbolunu domine eden Premier Lig'in finansal sağlığı her geçen gün giderek bozuluyor. Yüksek gelirler elde edilmesine karşın borçlar da çığ gibi büyüyor ve Premier Lig yıllık 1 milyar Euro'ya yakın bir açık veriyor. Bu açığın finansmanı Man.Utd. örneğinde olduğu gibi kulüpleri değişik mali enstrümanlara da yönlendirebiliyor ama sonuç yine aynı. Yüksek maliyet ve büyük borç stoku.
Premier Lig kulüplerinin şirket şeklinde organize olmuş olmaları onları doğal olarak iflasa da götürebiliyor. Zarar eden kulüplerin öz kaynakları eriyor ve sürekli olarak nakit ihtiyaçları artıyor. Bu yapının devam etmesi aynı zamanda vergi kaybına da yol açıyor.
Çok sevilen bu oyunun artık "iş" olarak oynanması, yeni düzenlemeleri de kaçınılmaz kılıyor. Ancak bu sorunu sadece Premier Lig olarak ta düşünmemek lazım. Aynı şey bizim ligimiz için de geçerli.