Merkez Bankası neden faiz artırdı?
-İçeride talep çok canlı idi de talebi yavaşlatmak için mi faizi artırdı?
-Mevduat faizlerinin düşük olması karşısında halk tasarruflarını kıstığı için mi faizi artırdı?
-Sıfır reel faiz nedeniyle kaynakların yanlış dağılımını önlemek için mi faizi artırdı?
Hayır. Bunlar için değil.
- Türkiye’ye döviz gönderecek olanlar, daha yüksek faiz bekleyişinde oldukları için artırdı.
- Türk Lirası kaynakların döviz alımına yönelerek, dövize talebin ve sonunda döviz fiyatının artmasını engellemek için para sıkılaştırmasına ve faiz artırımına gitti.
Bizim tasarruf oranımız düşük. Gelirimizin büyük kısmını harcıyoruz. TL. tasarruf açığımız var.
Bizim döviz harcamalarımız, döviz gelirlerimizin çok üzerinde. Döviz açığımız var.
Arz ve talep kaidesi. Arz yetersiz olunca, faiz yükseliyor.
Faizi yükselten bir başka neden var. Eğer borçlunun TL ve döviz borcu yüksek ise, bu borçluya kredi verenleri fiyat-kira-faize bir ekleme yaparlar. Bu ekleme fiyat-kira-faizi daha da ağır hale getirir.
Merkez Bankası bankalara verdiği parayı kısması ya da bankalara vereceği paranın faizini yükselterek bankaların kaynak maliyetlerini artırarak ve de bankaların kasasındaki paralara değişik şekillerde el koyarak parasal sıkılaştırmaya gidiyor.
Merkez Bankası "sıkılaştırma" yapınca, (1) Bankalar döviz satın almak için TL. bulamaz. Sadece bankalar değil, banka kredisi kullanan şirketler de döviz satın almak için TL bulmakta zorlanır. (2) Piyasada para kıtlaşacağı için fiyatlar kolaylıkla artamaz. Maliyetler artsa da enflasyon kontrol altına alınır. (3) Bankaların kredi verme, döviz ve devlet bonosu, tahvili satın alma imkanları azalır. (4) Önce bankaların kaynak maliyetleri artar. Sonra bankalar kredilerin faizine zam yapar. Bu arada mevduat toplamak veya mevduatın kaçmasını önlemek için TL. mevduatın faizini yükseltmek zorunda kalır.
Ama sıkılaştırmanın büyük bir faturası var. Merkez Bankası sıkılaştırma yaptıkça iç talep daralır, yatırım ve üretim artışı yavaşlar. Ekonominin büyüme hızı düşer.
İyi de Merkez Bankası neden "sıkılaştırma"da ısrarlı? Ne istiyor? Bankanın ana hedefinin fiyat istikrarının sağlanması, enflasyonun yüzde 5’in altına çekilmesi olduğu söylenir durur.
Ama şu günlerde TCMB yönetimi, enflasyondan çok döviz fiyatını kontrole alma sevdasına tutulmuş durumda. Sıkılaştırmanın tek hedefi var: Piyasada TL. azalsın... Böylece döviz almak isteyenler TL. para bulamasın.
Bu şimdilerde Merkez Bankası’nın sıkılaştırma konusundaki politikası.
Piyasaların yetersiz bulduğu faiz yükseltme eylemi de aynı amaca yönelik.
İçeride faizin yükselmesini isteyen yok. Tersine faiz yükselince borsada fiyatlar geriliyor. Daha önce ucuz faizli bono ve tahvil alanlar zarara uğruyor.
Geliniz görünüz ki kısa vadede döviz girişini artırmak zorundayız. Döviz gönderecekler faizin yükseltilmesini istiyor.
Merkez Bankası 0.75 puan faiz artırımına giderken, bunun olumlu etki göstereceğini ve doların 1.90 TL'nin altında satılacağını umuyordu. Tersi oldu. Faiz artırımına rağmen dolar fiyatı aşağıya inmedi. Yabancılar para göndermeye başladı mı bilinmiyor.
Ama bilinen şu: Yabancılar faiz artırımını yetersiz buldu. Faizin biraz daha artırılmasını bekliyor.