2011 yılı programını yaparken yıllık petrol faturasını hazırlayanlar petrolün ortalama varil fiyatını 80 dolar olarak almışlardı.
Yılbaşında Merkez Bankası enflasyon hesabı yaparken ortalama fiyatı 105 dolar olarak tahmin etti. Son enflasyon raporunda bu fiyatın da üzerine çıktı.
Çünkü enflasyon raporunun yayınlandığı gün petrolün varil fiyatı 150 dolar dolayında idi.
Petrol fiyatı neden artar? Ya üretim düşer, ya tüketim artar. Buna bağlı olarak da fiyat yukarıya çıkar. Kriz bitti. Arz ve talep dengesinde önemli değişiklik yok. İyi de petrol fiyatı o halde neden yükseklerde dolanıyor?
Dünyada yılda 3.8 milyar ton petrol üretiliyor. Rusya 494 milyon ton, S. Arabistan 460 milyon ton, ABD 325 milyon ton, İran 202 milyon ton üretim ile başta gelen üretici ülkeler.
En fazla petrol tüketen ABD. 843 milyon ton petrol tüketiyor. İkinci büyük tüketici Çin. 405 milyon ton tüketiyor. Sonra 198 milyon tüketim ile Japonya geliyor.
ABD petrolde yüze 60 dışa bağlı her yıl 500 milyon ton (S. Arabistan'ın toplam üretimi kadar) petrol ithal etmek zorunda, Çin tüketiminin yarısını ithal ediyor. Yılda 200 milyon ton petrolü dışarıdan getirtiyor.
Biz 30 milyon ton dolayında petrol ithal ediyoruz. İçerideki üretimimiz 4 milyon ton, içeride üretimimiz var.
Görülüyor ki, karışıklık çıkan 3 ülkenin toplam üretiminin dünyadaki toplam üretim içindeki payı küçük.
Ama petrol konusu hassas bir konu.
Arz ve talepteki değişikliklerden çok spekülatif hareketler fiyatı tırmandırıyor.
Olan da bize oluyor. Petrol fiyatı artınca, doğalgaz fiyatı, kömür fiyatı artıyor. Bunlar artınca elektrik fiyatı artıyor.
Biz geçen yıl petrole 21.0 milyar dolar, doğalgaza 14.1 milyar dolar, kömüre 3.2 milyar dolar, enerji ithalatına toplam 38.4 milyar dolar ödedik. Bu fatura toplam ithalat harcamasının yüzde 24'ünü oluşturuyor.
Petrol fiyatları iniyor, çıkıyor, yıllık ortalama her yıl değişiyor. 2010 yılında ortalama olarak biz ham petrolün varilini 75 dolardan ithal ettik. Demek ki 2011'de ortalama varil fiyatı 100-110 dolar olur ise sadece petrol faturasına 10 milyar dolar ek gelir. Buna doğalgaz ve kömür zammı da eklenince fatura büyür. İthalat için doları buluruz ama, sorun yüksek fiyatın halka yansıması.
İçeride petrol, doğalgaz, kömür fiyatı artınca, bunların sonunda elektrik pahalı hale gelince halk da sanayici de zarar görüyor. Ama, yapacak bir şey yok. Çünkü fiyatlar bizim dışımızda belirleniyor. Belirlenen fiyattan petrol ve gaz almaktan başka çaremiz yok.