Petrol ihracatçısı ülkelerin kar hesabı, her zaman merak konusu olmuştur. Aslında bu ülkelerin başa baş fiyatları, büyük farklılık gösteriyor. Başa baş noktası, bütün harcama ve maliyetlerden sonra bir ülkenin kar yapmaya başladığı petrol fiyatını ifade ediyor. Bir toplantı için geldiğim Bahreyn'in, brent petroldeki başa baş fiyatı 125 dolar civarında bulunuyor. Bölgedeki en yüksek fiyat bu. Politik belirsizlik, petrol üretiminin yatay seyretmesi, harcamaların artması Bahreyn'i zorluyor.
En büyük üretici olan Suudi Arabistan'ın başa baş fiyatı 80 doların altına indi. Fiyatın düşmesi, bu ülkeyi etkilemiyor. Suudi Arabistan, bir yandan İran'ı zorlamak için ABD baskısıyla petrol arzını artırıyor. Diğer yandan OPEC içindeki İran-Irak bloğunu yıpratmaya çalışıyor. Rahat şekilde petrol arzını artırması, kafalardaki soru işaretlerini azalttı. En büyük üreticinin, söylenen ek üretim kapasitesine sahip olmadığı konuşuluyordu. Brent petrol buradan 15 dolar daha düşse, Suudiler hiçbir kayıp yaşamaz.
İkinci büyük üretici olan İran, deyim yerindeyse köşeye sıkıştı. Bozulan bütçe dengesi için yüksek fiyata ihtiyaç duyuyor. Son açıklanan veriye göre; Çin'in İran'dan yaptığı petrol ithalatı mayıs ayında artmış. İran'ın iki büyük müşterisi kaldı: Çin ve Hindistan. Çin, İran'dan piyasa fiyatının altından petrol almak istiyordu. Birkaç ay alımı azalttı. İstediğini aldı. Çin'in yaptığı son alımlar, İran'a biraz nefes aldırmış olabilir. Ancak ekonomisi çöküyor. Tüketici fiyatları yüzde 40 artarken, parası yüzde 50 değer kaybetmişken, işi gerçekten zor.
Rusya için kritik fiyat 115 dolar. Brent'in son iki aydaki düşüşü, Rusya'yı vurdu. İran'la devam eden nükleer enerji görüşmelerinin uzamasını istiyor. Ruslar görüşmelere bir şekilde dahil oldu. Enerji fiyatlarındaki düşüşün devam etmesi işlerine gelmiyor. Tabii fiyatın çok artmasını da istemeyebilirler. Çünkü bu durumdan küresel ekonomi olumsuz etkileniyor. Global ekonominin performansına duyarlı ülkeler arasında, Rusya ön sıralarda yer alıyor. Gelirinin yüzde 50'sinden fazlası, enerji satışından geliyor.
Petrol, bu yılın ilk çeyreğinde savaş spekülasyonundan beslendi. Fiyatın sert bir düşüş yaşayabileceğini, küresel ekonominin o yüksek fiyatları kaldıramayacağını yazılarımda vurgulamıştım. Düşüş, beklentimin de üzerinde gerçekleşti. Savaş olasılığı, fiyatı bir yere kadar yükseltebilir. Hatta, gerçek bir savaş bile petrol fiyatı üzerinde kısa dönemde etkili olabilir. ABD-Irak savaşında bu görüldü. Zaman geçtikçe temel faktörler baskın çıkar. Piyasa tekrar dengeye gelir.
Savaş ve piyasa etkileri açısından değerlendirirsek; Türkiye ile Suriye arasındaki gerginliğin bir çatışmaya dönüşmesi, kısa dönemde İMKB ve Türk Lirası'nı olumsuz etkiler. Bir süre sonra dengeye geliriz. İMKB, sene başından beri en iyi performans gösteren endekslerden birisi oldu. Türkiye ekonomisine yönelik bakış açısı pozitif. Yabancılara göre ülkenin temel bir hikayesi var. Yatırımcı tedirgin oluyorsa, VOB kontratlarını düşünebilir. Endeksteki muhtemel bir düşüş için, endeks kontratı satabilir. Dolardaki yükseliş riskine karşı, USD/TL kontratı alabilir.
İki ülkenin savaşma olasılığı az. Esad bir yerden güç almasaydı bu hamleyi yapamazdı görüşü dillendiriliyor. Kimden destek alabilir? Rusya, İran? Olabilir, ancak bu iki ülkenin ekonomik durumlarını yukarıda özetledim. Amerikan politikalarına karşı majör bir adım atacak güçleri şu aşamada yok. Olay, Esad'ın bir çılgınlığı olarak değerlendirilebilir.