Enflasyonu tek haneye düşürmek için ‘sıkı para’ politikası ile baskılanmaya çalışılan iç tüketimin barometre göstergesi perakende satışlar son bir yılda miktar bazında 100 birimden yaklaşık 114 birime çıkarken, fiyatlardaki yüzde 60’ı aşan artış nedeniyle sektörün cirosundaki her 100 lira, yaklaşık 184 liraya yükseldi. Son bir yılda tüketimin kısıldığı aylar da dahil hane halklarının tüketim faturası, artan pahalılıkla paralel biçimde giderek büyüdü.
Buna göre sektörde satışların hacmi ekimde aylık bazda yüzde 2 artarken, sektörün cirosundaki aylık artış yüzde 4,6 oldu. Bu da perakende ürünlerde aylık bazda yüzde 2,5 oranında bir pahalanmaya işaret etti.
Tüketim azalsa da harcama büyüdü
Son bir yılda aylar itibarıyla perakende satışlar bazı aylarda düşük, bazı aylarda görece daha yüksek artışlar ve bazı aylarda ise düşüş şeklinde bir seyir izlerken, sektörün cirosu deprem ayı şubat dışında hep artış gösterdi. Son bir yılda aylar itibarıyla ciro artışları, satış hacmindeki artışlara fark attı.
Ocakta satış hacmi önceki aya göre yüzde 5,8 artarken ciro artışı yüzde 10,3 oldu. Şubatta satış hacmindeki yüzde 5,8’lik düşüş ciroyu yüzde 4,5 küçülttü. Martta hacim yüzde 6,6, ciro yüzde 9,4, nisanda hacim yüzde 0,7, ciro yüzde 4,1, mayısta hacim yüzde 3,3, ciro yüzde 5,3 arttı. Haziran ayında satış hacmi yüzde 0,2 düşerken, ciro yüzde 4,8 artış gösterdi. Satış hacminin yüzde 3 arttığı temmuz ayında sektörün cirosu yüzde 12,3’le aylık bazda bu yılın en yüksek artışını gösterdi.
Satışlar hacim olarak ağustosta yüzde 4,6 ve eylülde yüzde 0,6 düşerken, ciro sırasıyla yüzde 4,6 ve yüzde 4,3 artış gösterdi. Buna göre miktar bazında tüketim kısılsa da fiyatlardaki yükseliş nedeniyle sektörün cirosu, başka deyişle hane halklarının tüketim harcaması büyümeye devam etti.
Perakende satışlarda miktar bazında artışı gösteren satış hacmi endeksi, ekim itibarıyla son bir yılda yüzde 13,7 artarken, ciro endeksindeki yıllık artış yüzde 83,6’ya ulaştı. Satış hasılatını oluşturan ciro ile satış miktarındaki yıllık artışlar arasındaki yüzde fark, fiyatlardaki yıllık değişimin, başka deyişle perakende sektöründeki ortalama fiyat artışının yüzde 61,5 olduğunu gösterdi.
Son bir yılda perakende satışlarda miktar ve ciro arasındaki makas açıldı. İç talebin en büyük bölümünü oluşturan hane halkı tüketiminde miktar bazındaki artışlar, fiyatlardaki yükselme ile birlikte ciroya katlamalı olarak yansıdı.
Perakende satışları miktar bazında gösteren hacim endeksi ile sektörün satışlardan elde ettiği hasılatı gösteren ciro endeks değerleri Ekim 2022 itibarıyla 100 kabul edilirse, bu yılın ekim ayında perakende satışların hacmi 113,7’ye, ciro ise 183,6’ya ulaştı. Buna göre satışların miktarındaki her 1 birimlik artış ciroda yaklaşık 8 birim artışı beraberinde getirdi.
e-ticarette rekor artış
Perakende satışlara ilişkin verilere göre, hane halklarının tüketiminde yaklaşık yüzde 25 oranıyla konut-kiradan sonra büyük paya sahip olan gıdada, perakende satış hacmi ekim ayında yıllık bazda yüzde 13,8 artış kaydetti, sektörün yıllık ciro artışı ise yüzde 86,8 oldu.
Gıda dışı (akaryakıt hariç) tüketim hacmi yüzde 18,9 ve ciro yüzde 91,9’la daha yüksek oranda artarken, satış hacminde en yüksek yıllık artış yüzde 38,7 ile toplam tüketimde görece daha az paya sahip bilgisayar, bilgisayar donanım ve yazılımları, kitap, iletişim aygıtları vb. tüketiminde yaşandı. Sektörün bu ürünlerde cirosu da son bir yılda yüzde 112,1 arttı.
Son bir yılda yüzde 34,8’le satışların en çok arttığı ikinci alan olan posta yoluyla veya internetten alışverişler (e-ticaret) ciro artışında ise yüzde 119,3’le birinci sırada yer aldı. Ses ve görüntü cihazları, hırdavat, boya ve cam, elektrikli ev aletleri, mobilya vb. ürünlerde perakende satış hacmi yıllık bazda yüzde 14,1, ciro ise yüzde 71,8 artış kaydetti.
Eczacılık ürünleri, tıbbi ve ortopedik ürünler, kozmetik ve kişisel bakım malzemelerinde satış hacmi son bir yılda yüzde 5,3 artarken, fiyatlardaki rekor yükselmenin etkisiyle sektörün cirosundaki büyüme yüzde 98,9’a ulaştı. Perakende satış hacminin son bir yılda sadece yüzde 0,7 arttığı tekstil, giyim, ayakkabıda ciro artışı yüzde 77,2 oldu. Akaryakıtta ise son bir yılda satış hacmi yüzde 3,3 küçüldü, buna karşılık sektörün cirosu yüzde 55,9 büyüdü.