1980 yılından sonra Türkiye'de uzun süre "paradan para" kazanıldı. Küçük tasarruf sahipleri, repo ve mevduat faizini öğrendi. İş çevreleri, üretimden çektikleri paraları faize yatırarak faaliyet dışı gelir elde eder oldu. Faaliyet dışı gelir esas faaliyet kârını aştı. Bankalar ve büyük para sahipleri yüksek faizli devlet tahvilleri ve bonoları faizi sayesinde önemli imkanlara kavuştu.
Kriz sonu faizlerin gerilemesi ve değişen küresel koşullar karşısında paradan para kazanma devrinin şimdilik kapanmış gibi göründüğü anlaşılıyor.
Her ne kadar krizin temel nedeni olan ve finans profesyonellerinin paralara takla attırarak yarattıkları sanal para ticareti devam ediyor ise de bu bizlerin dışında olan biten bir olay.
Türkiye, bankaları ile tasarruf sahipleri ile bu sanal piyasaya girmediği için krizden de fazla etkilenmedi.
Paradan para kazananların irileri nasıl olsa yeni şartlara uyum sağlayacak ama, en fazla üzülenler küçük tasarruf sahipleri oluyor.
Çünkü yüksek faiz döneminde küçük tasarruf sahiplerinin çoğu o günlerdeki şartların kalıcı olacağı varsayımı ile pozisyon aldı.
Bazıları evini satarak faize yatırdı. Onun parası ile geçiniyordu. Bazıları konut fiyatlarının devamlı artacağı varsayımı ile parasını konuta bağladı. Çok kişi dövizin fiyatının artacağı bekleyişinde döviz aldı.
Fakat genelde küçük tasarruflar bankalardaki mevduat hesaplarında idi. Mevduat hesabından gelen faiz geliri, dar ve sabit gelirlilerin yaşam harcamalarına destek oluyordu.
Faizlerin düşmesi ile küçük tasarruf sahipleri ciddi kayıplara uğradı. Şu bir gerçek ki eski büyüklüklerde faiz geliri almaları bundan sonra mümkün olamayacak.
Bunu anlayanlar şimdilerde hiç olmaz ise ana paranın erimemesine bakıyor. Fakat görülüyor ki şartlar ana parayı da eritecek gibi.
Üç aylık banka mevduatının net getirisi 2009 yılında yüzde 2.34 idi. Bu yılın ilk 2 ayında reel getiri -2.19 oldu. Ana para erimeye başladı.
Tasarruflarını dolara bağlayanlar 2009 yılında yüzde -7.87 kayıba uğramıştı. Bu yılın 2 ayında yüzde -2.19 kayıp ortaya çıktı.
Altına para bağlayanlar şimdilik kazançlı görülüyor ama, altın inişi çıkışı çok olan ve düzenli getiri sağlamayan bir yatırım aracı.
Açık anlatımıyla küçük tasarruf sahipleri ne yapacaklarını bilemez durumda.