Özel sektörün yurtdışından gerçekleştirdiği borçlanmaya ilişkin son veri eylül ayındaki durumu gösteriyordu ve o veriye bu köşede dün yer vermiştik. Yurtdışı borçlanmasında dikkat çeken en belirgin yön, özel sektörün üçüncü çeyrekte borçlanmayı olabildiğince durdurma, hatta azaltma çabası içinde olduğuydu. Yılın üçüncü çeyreğinde, yurtdışından sağlanan kısa vadeli borç 74 milyon dolar gibi sembolik bir artış göstermiş, ancak öte yandan uzun vadeli borçta 2.7 milyar dolarlık bir gerileme görülmüştü. Üçüncü çeyrekteki bu eğilim, özellikle ikinci çeyrekle taban tabana zıt bir durum sergiliyordu. Çünkü ikinci çeyrekte özel sektörün yurtdışından olan borçlanması 10.6 milyar dolar artmıştı.
Merkez Bankası’nın dün açıkladığı verilerle, hem toplam kısa vadeli borç durumumuzu, hem de bu kapsamda özel sektörün durumunu görme olanağı elde ettik.
Türkiye’nin ilk çeyrekte 4.7 milyar dolar azaldıktan sonra ikinci çeyrekte 6 milyar dolar artan kısa vadeli dış borcu, üçüncü çeyrekte adeta yerinde saydı ve yalnızca 109 milyon dolarlık bir artış gösterdi. Böylece, toplam kısa vadeli borç eylül sonunda 130.7 milyar dolar oldu.
Kısa vadeli dış borçta üçüncü çeyrekte oluşan 109 milyon dolarlık artışın kaynağı tümüyle kamu, kamuda da bankalar. Kamu kesimi bankalarının kısa vadeli dış borcu üçüncü çeyrekte 775 milyon dolar arttı. Merkez Bankası’nın dış borcunda 244 milyon dolarlık azalma oldu, özel sektörün kısa vadeli borcu ise 422 milyon dolar geriledi.
Yurtdışında yerleşikler, yurtiçindeki bankalarda mevduat ve benzeri şekilde hesap açabiliyorlar. Bu durumda yabancılara karşı bir yükümlülük oluşuyor, bu da kısa vadeli borç sayılıyor. İşte 422 milyon dolarlık azalma, bu tür yükümlülüklerdeki gerilemeden kaynaklandı. Yani yabancılar, üçüncü çeyrekte yurtiçindeki hesaplarını bu miktarda kapatmayı tercih etti.
Özelin borcu 275 milyara indi
Özel sektörün toplam dış borcunda yılın üçüncü çeyreğinde gerçekleşen düşüş 3.2 milyar doları buldu. Yurtdışından sağlanan uzun vadeli borçtaki azalmayı dün aktarmıştık; uzun vadelide 2.7 milyar dolarlık bir gerileme kaydedilmişti. Yurtiçinde oluşan yükümlülüklerle birlikte kısa vadeli borçta da 422 milyon dolarlık bir azalma oldu ve böylece toplam dış borç azalması 3.2 milyar dolara ulaştı.
Özel sektörün toplam dış borcu ilk çeyrekte 2.2 milyar dolar azalmış, ikinci çeyrekte ise 11.9 milyar dolarlık bir artış yaşanmıştı. Üçüncü çeyrekteki 3.2 milyar dolarlık gerilemeyle birlikte yılın ilk dokuz ayındaki artış 6.6 milyar dolara inmiş oldu.
Yarısı dolar cinsinden
Eylül sonunda 130.7 milyar dolar olan toplam kısa vadeli dış borcun yüzde 51 oranında 67.2 milyarı dolar cinsinden. İkinci sırayı 42.7 milyar dolarla euro cinsi borçlar, üçüncü sırayı ise 17.4 milyar dolarla Türk Lirası cinsi borçlar alıyor. Kalan 3.4 milyar dolarlık borç ise diğer döviz cinslerinden.
Kısa vadeli dış borcun döviz cinslerine göre dağılımı dönemden döneme çok büyük oynamalar göstermiyor ve neredeyse aynı düzeyde seyrediyor.
166 milyar ödenecek
Türkiye, eylül sonu itibariyle bir yıllık dönemde 166.3 milyar dolarlık ödeme gerçekleştirecek. Bu tutarın hesabında borcun orijinal vadesine bakılmıyor; kapsama, vadesine bir yıl ve daha az kalmış uzun vadeli borçlar da giriyor.
Bir yıldaki 166.3 milyar dolarlık borç ödemesinin 140.4 milyar dolarını özel sektör yapacak. Bu bir yıllık dönemde kamu 24.4, Merkez Bankası ise 1.6 milyar dolar borç ödeyecek.